Həmin dövrdə Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti ən ağır günlərini yaşayırdı. Bir tərəfdən daxildəki qüvvələrin xəyanəti, o biri tərəfdən erməni daşnaklarının bütün ölkə boyu törətdikləri qanlı qətliamlar, digər yandan da Rusiyadan əsən bolşevizm küləkləri və bu havaya uyan bolşeviklərin əməlləri gənc Respublikanı ölüm-dirim savaşı qarşısında qoymuşdu.
İctimai-siyasi sistemlər dəyişdikcə, zaman ötdükcə, illər bir-birini əvəz etdikcə təəssüf ki, bu günkü müstəqil Azərbaycan dövlətinin etibarlı təməl üzərində yüksəlişinə münbit şərait yaradılmasına vaxtında sanballı dəstək vermiş bir çox insanların da adları unudulur, böyüyən gənc nəsil xalqımızın tərəqqisi naminə böyük əmək sərf etmiş, xidmətlər göstərmiş, öz dövrünün ən sayılan, seçilən, öndə gedən insanlarının adları yaddaşlardan silinir, yaxud da gənc nəsil tariximizin yaxın dövrlərində yaşamış bir sıra dəyərli şəxsiyyətlərin fədakar fəaliyyəti, şəxsiyyəti haqqında məlumatsız qalırlar. “Heç kim unudulmur, heç nə yaddan çıxmır” sözlərini tez-tez təskinlik üçün dilimizə gətirsək də, obyektiv həqiqət belədir. Belə unudulan insanlardan biri də 30-60-cı illərdə Azərbaycanın partiya-siyasi elitası, hökumət rəhbərləri arasında da, sadə əməkçilər içərisində də məxsusi hörmət-izzət sahibi olmuş, uzun illər nazir, Azərbaycan KP MK-nın tikinti üzrə katibi, respublika Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifələrində çalışmış, MK-nın büro üzvü, SSRİ və Azərbaycan SSR Ali Sovetlərinin deputatı olmuş Mehbalı Firudin oğlu Əmiraslanovdur.
Elvira Araslının «İnsan və onun zamanı (atam haqqında xatirələr)» kitabı SSRİ Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı müxbir üzvü, SSRİ Baş Geologiya İdarəsinin rəisi-SSRİ-nin baş geoloqu, Stalinin müşaviri olmuş görkəmli təşkilatçı və tədqiqatçı alim Əli Əmiraslanovun dəyərli ömür yolundan bəhs edir. Əli Əmiraslanov Qubadlının ucqar dağ kəndi Balahəsənlidə doğulmuşdu. Anası onu dünyaya gətirəndə həyatdan köçmüşdü. 11 yaşı olanda atası tatar polkunun tərkibində Birinci Dünya müharibəsində Avstriyada ön cəbhədə həlak olmuş, döyüşdə igidliyinə görə çar Rusiyasının yüksək döyüş ordenləri almışdı. Ər kişi qeyrətli nənəsinin himayəsində, uca dağlar, sıldırım qayalar, bol meyvəli meşələr, gur çaylar, gözyaşı kimi bumbuz bulaqlar qoynunda böyüyən Əlinin uşaq qəlbinə nankor ermənilər çalın-çarpaz dağ çəkir, silinməz yara vurur.
Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri Sərdar Cəlaloğlu “qafqazinfo.az” saytına müsahibəsində Səməd Vurğunu “dılğırın biri” adlandırmış, dünya qaçaqçılıq tarixində ikinci bir nümunəsi olmayan, 20 ildən çox ər-arvad at belində, əldə tüfəng o taylı-bu taylı Azərbaycanda rus imperiyasının yerli hakimiyyətinə, erməni satqınlara, xalqın qanını soranlara qarşı mübarizə aparmış Qaçaq Nəbinin Qoçaq Həcəri haqqında əsassız şər-böhtan, iftiralar yağdırıb http://qafqazinfo.az/site/AUDIO-40260-xeber.html, 12.04.2013). Bu "hərşeyşünas"ın cəfəng uydurmanlarına cavab verməyi özümə borc bilirəm, çünki məsələ təkcə Qaçaq Nəbi, Qaçaq Həcər, S.Vurğun, Babək, Koroğlu, Xətai və b.da deyil, hədəf bütünlüklə Azərbaycan xalqının əsrlərdir inandığı, sevdiyi, şəxsiyyət nümunəsi, ədəbi, tarixi şəxsiyyətlərdir, milli-mənəvi dəyərləridir.
XIX əsrin axırlarında çar hakimiyyəti birdən-birə hiss etdi ki, milli ucqarlarda rusca yazı-pozu bacaran, rus dilini bilən və yerli əhali arasından seçilmiş məmurlar olmadığından hakimiyyəti idarə etmək çətinləşir.
Digər tərəfdən, əsrlərlə İranın ilhaqı altında yaşamış xalqda bu ölkənin təsirini azaltmağın və müsəlman əhalinin Rusiyaya meylliyini artırmağın yeganə yolu həm onun öz dilində məktəblərin açılması, həm də həmin millətin öz milli teatrının, mətbuatının fəaliyyət göstərməsidir. Ona görə də XIX əsrin ortalarından başlayaraq milli ucqarlarda ibtidai təhsil verən, rus dilində yazıb-oxumağı bacaran kiçik məmurlar hazırlamaq məqsədilə bir sıra məktəblərin açılmasına şərait yaradıldı. Azərbaycanda dövlət hesabına bir neçə kənd məktəbi açmağa qərar verildi.
22.06.2011, 525-ci qəzet
Zəngəzurun sonuncu qazısı, islamşünas, tarixçi, folklorşünas Bəhlul Bəhcətin 1930-cu illərdə yazdığı, 80 ildən bəri arxivdə saxlanan “Qaçaq Nəbinin tarixi” (vəsiqə və sənədlər üzrə)” kitabı çapdan çıxıb. 290 səhifəlik bu tədqiqat əsərinin müəllifi 1918-ci ildə Cihad Bəyannaməsi ilə xalqı rus bolşevik və erməni daşnaklarına qarşı mübarizəyə qaldırıb, özünün yaradıb rəhbərlik etdiyi fədailər dəstəsi ilə Laçınlı Sultan bəylə çiyin-çiyinə Rusiya, ABŞ, Fransa, İngiltərənin silahlandırıb dinc, əliyalın müsəlmanların kütləvi qırğınlarına rəvac verdikləri Andronikin 30 minlik qoşununa qarşı əlində silah mücadilə aparıb,
