Hacı Nərimanoğlu, "Qaçqınlar" silsiləsindən hekayələr

  "Qaçqınlar" silsiləsindən hekayələr; Məni anamın yanına aparın haaaaaaaa. Yorğan. Kətəməz. Vida. Barışdılar. Utandı

  Yorğan

        -Dur o qapının yan-yörəsin bağla, bu iy  hardan dolur içəri, məni öldürəcək vallah bu xaraba.

       -Hələ harasıdı, Sənəm arvadla  Həşim kişi növbə gözlüyür.

       -Bəs  bu dırıltı kiminkidi bayaqdan, qarnı dağılmış, az ye dayna, nətər də boğazlarından gedir eee..

      -Bu camaatın eyibin elə o dağ - daş  örtürmüş.

      -Ditdililər yenə oynağa qalxışıllar, bunlar hardan girir bir belə bu evə…

      -Dilin  də gəlir ey, ev deyirsən.

      -Bəs nə deyim, tavla deyim?

      -Tavla burdan yaxşıdı, vallah.

      -Yekə adamsan, dar vaxtı yenə qanımızı qaraltma da.

      -Vallah, köçək gedək çadırlara, heç olmasa bilərik ki, özümüzün  ayaqyolumuz  ayrıdı.

      -Çay içmiyəcəyik bu gün?

      -Sənə nə var, başını götürüb gedirsən  dənizin qırağına, idarənizə , dərd bizimkidi, ürəkli çayımızı da içə bilmirik.

     -O televizora xod ver tez, kişi tualetə getdi, səsin yenə alacaq başına…

     -Bir az səbr elə, görək nolur. Toxdaq ol.

     -Day nolacaq, əvvəl deyirdin on-on beş günə qayıdacağıq, iki ay keçdi, erməni çıxacaq təzədən. Görmürsən  düşmən qalıb orda, bizimkilər hələ bir- birinin ətin yeyir  vəzifə üstündə. Utanıb ölmürlər ey nətərdə, hələ bir öz ayıbların da açıb tökürlər televizorda camaatın qabağına. Allah sizə qənim olsun…yaxşı gün ağladınız millətə.

      Koridorda səs:-ay bacı, Əli müəllimgil hansı otaqda qalır?

    -Bizi soruşurlar, gör kimdi. Səsi tanış gəldi, kim olar görən bu vaxt?

Qapı açıldı.

   - Ay allah, kim gəlib e…A qonşu, gözlərimə  inanmıram, bu sizsiz yəni… Elə bil illər ayrısı qardaş-bacıydılar,  bir- birin  təzə tapmışdılar, hamısı qəhərsilənmişdi.

     -Neçə vaxtdı gəlmək istiyirdik, vallah, ürək eləmirdik gəlib sizi burda görməyə. Elə biz də özümüzə təzəliklə yer  eləmişik. O gün  İnqilabla da Sumqayıtda bir yerdəydik, ha qıjandıx ki gələk, dedi mən gedib məllimi obşiteldə yaşayan görsəm  elə ordaca bağrım çatdıyar.

   -Qismət beləymiş, bilirəm siz də Sumqayıtda iki qardaş  qəfil hücumla uşaq bağçasının  bir otağın işğal eləmisiz, barı  uşaqların yemək-içməyin pulsuz ala bilirsizmi bağçada?

   -Verməkləri cəhənnəm, səhər-axşam başımızın üstün  kəsirlər ki tez olun çıxın. Deyirəm, ay allah evinizi yıxmasın, hara çıxım, kefimdən gəlib girmişəm  bura, yer tap ver çıxım, görmürsən  bir quru canımızı götürüb  çıxmışıq .

 Bunu da gələnin arvadi dedi:- Biz cəhənnəm,  hökumətin tikib verdiyi ev idi, amma sizə yaman zülüm oldu. O cür  əziyyətnən ev-eşik tik, bağ-bağat sal, için təpili yığ doldu, özün də bir gün içində yaşama, ağzı bağlı ver erməniyə  çıx gəl qal  yataqxanada. Adamın tüstüsü təpəsindən çıxır e fikirləşdikcə.

    -Qonşu, məni yandıran o deyil ha, 3-4 gün qalmışdı çıxmağa, Əli gəldi ki, bəs evdə nə qədər pul var ver mənə,  yaxşı ucuz  taxta, şifer, şveler var gedirəm alam gətirəm tökəm qapıya, məhlədə mağar tikməy, sonra tapa bilmiyəcəm. Nə qədər dedim bir- iki gün səbr elə, görək nolur, üstümə acıqlandıki nolacaq, deyirsən yəni erməniyə qalacaq? Götürdü apardı hamısın, o pul əlimizdə olsaydi, indi heç olmasa gedib bir-iki dəst yorğan-döşək alıb atardıq  uşaqların altına, obşiteldəki pambıq mitilin umuduna qalmazdıq.

    -Məllim, heç demirsən gətirdiyiniz bu  bağlamadakı nədi, yorğandı, sizin yorğan. Bəs axı siz evdən çıxıb körpüyə tərəf qaçanda mən maşınla üst yoldan dədəmgili kənddən götürüb gəlirdim. Sürdüm evin qabağına, çıxdım yuxari, əlimə keçən yorğan- döşəkdən tökdüm aşağı, bizimkilərin də vay- şivəni qalxıb göyün bir qatına. İki dəfə erməni top  atdı, düz düşdü evin qabağına-Şahinin bağına. Dedim cəhənnəm olsun hər şey, maşına oturanda baxdım ki, balkonunuzdan bu yorğan sərilib üzü aşağı, çıxdım kuzanın üstdən  əlimi atıb dartıb saldım maşına. Gələndən büküb qoymuşduq  qırağa ki aparaq verək, həm də görək neyniyirsiniz, nə fikirləşirsiniz. Heç soruşmuram e, bəs Mosugil hardadı?

   -Sizdən nə gizlin, həm elə darkeşlikdi, yatmağa yer yoxdu, həm də bu xaraba tualetin iyindən baş götürüb hərəsi bir əmi- bibi evində qalır. Ordan gələndə qaynımın bağ evində qaldıq, 4 ailə bir yerdə. Baxdıq ki, mümkün deyil, iş yox, nə vaxta qədər dörd ailə bir damın altında qalacaq. Dedilər burda boş yer var, oda ki belə, mərtəbənin bir tualeti var, bir mətbəxi, birdən elə növbə yaranır heç çay qoyub içmək də olmur.

   -Bizə nə olursa, haqq olur. Gərək  Xocalı, Kəlbəcər, Laçın o vəziyyətdə boşaldılanda başımızın çarəsin qılaydıq.

   -Məllim, canım üçün  məni o ev- eşikdən çox burdakıların söz- söhbəti  yandırır. Bunların xəbəri yoxumuş e, biz beş il orda erməniynən, urusnan müharibə aparmışıq. Bir gün başımıza top-raket, mərmi yağışı yağmayanda, atışma səsi eşitməyəndə  qorxumuzdan yata bilmirdik ki , köpəyoğlunun ermənisi Tatuf  su anbarın açıb buraxar, bütün rayonu məmə deyəndən pəpə yeyənə qədər su yuyub aparar… nə isə görəcək günlərimiz varmış.

    -Məllim biz getdik, gecə keçdi.

    -Allah, məni öldü, gör heç bir stəkan çay qoymuşam ki, başım  qarışıb söhbətə. Görən o günü bir də gürəcəyik, yığışırdıq gündə bir evə, kimin əlinə nə düşürdüsə, gətiirdi bir yerdə oturub yeyirdik, söz-söhbət, deyib-gülmək…

     -Deyim indi qalın qonağımız olun…Qəhər boğdu, özün nə qədər tox tutmaq istəsə də, göz yaşların saxlaya bilmədi… Qonşuların  hansın görsəniz  salam deyin, amma siz allah, demiyin şəraitimiz belədi…

 İkisi qalmışdı yenə. Hərəsi öz aləmində idi. Birdən:             

    -Aç görək o hansı yorğandı-dedi.

    -Ay canım!-düz iki aydı ki onu hələ belə çağırmamışdı- bir  gör  hansı yorğanımızdı ee,..mənim gəlinlik cehizim, ürək, yadına düşür hansı yorğandı?! Qubadlıda axırıncı gün səhər tezdən durub sənə yuxumu danışdım, yadındadı, toy gecəmizi olduğu kimi  görmüşdüm, amma axırı  çox qorxuluydu, səhər sənə danışdım, zarafatnan dedin çıxart o yorğanı at havaya, arasına yəqin cin- şeytan doluşub, mənim də nəysə ağlıma batdı... 

   Yorğanın hər tərəfindən biri yapışmışdı.

    -Evin iyin nətərdə saxlıyıb e hələ…

    -Yadındadı, Üşü, üstündən nətər  çəkib  atdım yerə.

    -İnsafına nə deyim sənin, heç qoymadın bir özümə gələm.

    -Yox, əvvəl qırağın qaldırdım ki, qonşu, bu yorğan iki nəfərlikdi, gördüm  day pişim-pişimlə buraxmırsan, tulladım e…

    -Üşü, çəkirsən içinə iyin, sənin sevimli ətirindi ey…

    -Sənin də…

    -İkimizin də, elə bildim yaddan çıxartmısan…

    -Heç elə gecəni də unutmaq olar…

    -Canım…

    -Ürəyim…

   

                    “Ulduz” jurnalı, N-8, 2005

                                            Kətəməz

       Darvazadan içəri girən kimi tövlənin, peyinin iyi içinə doldu, həsrətli yağıynan iyi içinə çəkdi, “oxxay” elədi, deyəsən bu nudanı onlar da eşitdilər.                                                                                                                                                 –Başına dönüm, neyniyək, mal-qarasız kənddə yaşamaq olmur, özünüzə baxmayın, biz bu iyə öyrəşmişik.

     Bilmirdi neçə illərdi bu iydən ötrü necə qəribsəyib.

-Ay səni xoş gəlmisən, göz üstə gəlmisən, həmişə sənin kimi əziz qonağımız gəlsin, qurbandı bu ev-eşik sənə. Hava xoşdu,  ona görə özüm stolu çöldə açdırdım, əyləşin, hara rahatdı orda.

    Elə oturdu ki, üzü məhləyə baxsın, süfrənin üstdə düzülənlərdən görünürdü ki, onun gəlişinə məxsusi hazırlıq görüblər. Evin  ağbirçəyi də yaxınlaşıb hal-xoş elədi.

  -Bəs uşaqları niyə gətirmədin, başına dönüm, biz qohumuq e, çox olmuşam sizin evdə, Allah erməninin tifağın dağıtsın, o cür yer-yurdunuzdan elədi sizi…

  -Ay nənə, yemək qabağı meymunu yadımıza salma yenə...

    Tövlədən inək mələrtisi gəldi, dalınca da buzov səsi, təzə doğmuşdu. Tualet də pəyəyə yaxın tikilmişdi. Onlarınkı da elə idi. Amma onların tualeti düz  çayın üstdə yarğanın başındaydı, içəridən Əyin, Səngər, Hərtiz meşələri, Dondarlının kövşənləri əl içi kimi görünürdü. Bərşadın suları elə bil laylay çalırdı adama, balıqlar  gözünün qabağında  atılıb düşürdü. Girən çıxmaq bilmirdi. Onda görürdün  tappatap kərmə yağır tualetə:- tez ol çıx da, ora istirahət yeridi, səndən başqa adam yoxdu, elə bil  oturub  lojada  kinoya baxır…Xəyaldan səsə ayıldı.

  -Əmoğlu, günortadı, bismillah elə, sən başla, biz dədə uşağı yeməkdə pərgarıq, özümüz axırına çıxacıyıq. Ya Allah, getdik!

   Dədə-baba ocaqlarından çıxmamışdılar, heç köhnə otaqları da sökməyə əlləri gəlməmişdi, hər tərəfindən təzə otaqlar artırmışdılar, aynabənd, iki mərtəbə çardaq, eni on, uzunu otuz metr mağar  tikmişdilər, üstünə də üzüm artdandımışdılar. Məhlə gülün- çiçəyin içində üzürdü. Son beş ili rayonda işləyib özünə təzə tikilmiş binada üçotaqlı ev alıb orda yaşasa da, hələ kənddən ayrıla bilməmişdi, hər şənbə-bazar kənddəydi. Komsomolda, icrakomda işləyəndə də hər mal nobatında icazə alıb  özü gedirdi. Piyada dağda, dərədə mal, keçi dalınca qaçmaqdan yorulmurdu. Hələ keçilər qarnın bir az doyurub sakitləşəndə  Qalanın başına çıxıb üzüaşağı  şer də qoşurdu. Bəzən  aşıb daşaraq, bəzən yavaşıyaraq, gəlib keçir Saraydan, əzəmətli Bərgüşad…ilk şeir dəftərçəsin 5-də oxuyanda Tahir müəllim oxuyub lağa qoyub özü də gülmüşdü, uşaqları da ona güldürmüşdü, elə o vaxtdan şer yazmağın daşın atmışdı. Kino lenti kim gözünün qabağından o yerlər gəlib keçdi, qəhərini güclə boğdu, loxması az qala boğazında qalacaqdı. Çoxları kimi  o da  qərib eldə o torpağın gözəlliyin dərk eləmişdi; necə cənnət məkanda yaşamışdıq…

     -Əmoğlu, uzaq olsun, ağrıyan yerin yoxdu ki, nəysə birtəhərsən, görürəm sənin yeyib içməklə aran yoxdu, bunu da içirik o sağlığa ki, gün o gün olsun Qubadlıda sizin məhlədə  oturaq.

     -Siz oturun, mən bir bağ-bağata baxım gəlim,-deyib ayağa durdu.

  Tövlənin iyi çəkirdi onu elə bil, içəri girməkdən özün saxlaya bilmədi. Qapının ağzında  qara inək bağlanmışdı, balasın yalayırdı, görən kimi fınxırdı, yəqin dünən doğmuşdu, buzov hələ əmcəyin tapıb ağzında güclə tuturdu. Ağzından süd axırdı, süd deyəndə hələ ağüz olar, bir buğum bişəndə  yumurta sarısının qayğanağı kimi sarı, şipşirin …nə deyirdik onun adına, yuxanın arasına düzüb  dürmək eliyib yeyirdik, iki-üç gün də bulamasının içinə çörək doğruyub yeyirdik, ya da düyünün üstünə töküb yeyirdik. Nə deyirdik ona…Pəyənin iyin bir də çəkdi içinə. Onların da qara inəyi vardı, “qəmər” deyirdilər, anasının inək sağanda şirin avazlı ozşaması gəldi gözünün qabağına, ürəyi əsdi. Hər kəndə şələndə mütləq tövləyə baş çəkərdi, dərhal da iy hopurdu paltarına, evə qayıdırdı, elə qapıdan içəri ayaq basan kimi  başdıyırdılar ki, elə bil tavlanın bütün ətrin özünnən yığıb gətirmisən, pal-paltarın çıxardıb asırdılar havaya, amma özünə ləzzət eliyirdi bu iy, hələ soyuqdəyməsi, qripi olanda girirdi tövləyə, çalğını alırdı əlinə, süpürürdü, bütün azar-bezarı tərnən biryolluq gedirdi. Nəydi onun adı, dadı da düz dilinə qədər gəlib çıxmışdı…

   Onu çağırırdılar. Gəlib bayaqkı yerində oturdu. Dilinin ucuna gəlib qayıdırdı….

  -Əmoğlu, səninki qonaq gəlmək olmadı, yəqin uşaqları gətirmədiyinə görə boğazından heç nə getmədi.

   Sağollaşıb  maşına mindilər. Şəhərə qayıdırdılar, o itik söz onu rahat buraxmırdı, fikri düşmüşdü o sözün dalınca, tuta, tapa bilmirdi, darıxırdı, əsəbiləşirdi, həm də o sözdən utanırdı, gör söz də işlənməyəndə  adamdan uzaq qaçır, tutduruq vermir…

   Binanın qabağına çatmışdılar, maşındakı qayıtdı:-mən ölüm, heç özün də yemədin, nənəm uşaqlara bir az kənd pay-püşü qoyub-qatıq, şor, kətə, bəhməz…

   -Kə-tə-məzzz… kətəməz, sağ ol e səni…

    Təəccübnən:-əmoğlu, o nə olan şeydi ?

    Qapıdan içəri  girəndə də fikrini cəmləyə bilməmişdi hələ, sifətinə, gözlərinə  bir az təbəssüm qatmaq istəsə də, görünür bacarmadı...qapını üzünə açan yoldaşı bir az duruxdu, nəfəsin içinə çəkdi :-ay  Razi, vallah səndən kənd iyi gəldi …Üzünü paltarına sürtdü, iysimləndi, qəhərsiləndi :-həmən iydi, yox ey ona oxşatdım vallah, kəndimizin iyinə…

 

                                               Utandı

 

     -şimişqa vay, qəşəh şimişqadı, şimişqa alın…səs elektrişqanın özü kimi yırğalana-yırğalana gah irəli gedirdi, gah geri, qırılırdı, qalxıb enirdi -şimişqa alın da…elə bil yalvarırdı, səs hər dəfə onun fikrini yarımçıq kəsirdi, yaddaşına yaxın gəlib gerı dönürdü, bir dəfə geri qanrıldı ki bəlkə görə bu şirin səsin sahibin, balaca uşaq idi, 5-6 yaşı ancaq olardı, üzü o tərəfəydi, deyəsən kimsə simiçka alırdı, heç ondan çıxmayan iş, könlünə simişka düşdü, cibindən pul şıxardıb hazırladı,-şimişqa alıysız, səs onun qarşısındaydı, başın qaldırıb baxdı, göz-gözə gəldilər – Şa-şı, sənsən?…duruxdular, uşaq qarıxdığından bilmədi neyləsin, o da dərhal tanımışdı, deyəsən salam vermək istədi, əlin uzatmaq istəyəndə çaşdı, simiçka qabı yerə düşdü, vaqona töküldü, yanağı pörtmüş uşaq üzü qapıya tərəf qaçdı -Şaşı, qaqa dayan e, söz deyirəm, dalınca durdu, o biri vaqona qaçıb keçmişdi, bildi ki, daha geri qayıtmayacaq, bu qatara minməyinə peşman oldu, yerinə qayıtdı, günəbaxan tumları, plasmas qab, stəkan yerə sərilmişdi, özün danladı, deynən heç birdən ikiyə Sumqayıtdan Bakıya elektriçka ilə gəldiyin olmuşdu, uşağı da peşman elədim…yan-yörədə oturanlar da heç nə başa düşmədən qəribə baxırdılar bu mənzərəyə,…barı heç olmasa, tutub üzündən bir lomba qopara bilmədim o vaxtkı kimi, heyf…

     kənddə qonşuydular, yolun bir üzündə onlar olurdu, bəriki üzündə bunlar, hər dəfə görəndə bir bəhanəynən çağırıb danışdırırdı, nənəsi demiş mırtdadırdı- ay Şaşı, sən hələ genə yerinə işiyirsən - valla yox ,-yox nədi ə, odey odunun üstünə sərilən döşək sənin dəyil ? - yox e Ülçəy bacımındı, mənimki əndədi- gejə genə dədən mamanı döyürdü, niyə qoyursan e, daşı al duy qabağında, deynən anamı vıysan kəlləni dağıdajam -paa, məni də döyəy axı… totux, toppuş Şahbazı anası hər dəfə bizə bir şey dalınca göndərəndə gərək beş-altı dəfə arxasınca qışqıreydiki-sən allah, o iti az ürdürün orda, qoyun tez gəlsin, əlimdə işim var, Şaşını kim idi buraxan, güclə əlimizə düşürdü, bunu da hər dəfə nənəsi deyirdi- belə uşaq sevənsən evlən, özününkün mırtdat dayna…Şaşı, qoy birin də öpüm, sonra get, bax gör sənə nə verirəm e, ona da qarına gedən bir şey olsun…Qubadlıdan çıxalı düz üç il idi ki, görməmişdi, ama bilirdi ki Sumqayıtda uşaq bağçasında qalırlar, neçə dəfə də evdə uşaqlarnan söhbət salmışdılar ki, görən Şahbaz neynir, yekəlibmi…gördü, o da belə, səni vurulasan uşax, day niyə qaçırsan, məni necə peşman elədi ye gör…

üstdən  xeyli ötmüşdü, yenə də hüzr yerinə gəlmişdi,  Zabitlə-Şaşının atası ilə tay-tuş idilər, məktəbi bir oxumuşdular, görüşdülər, elə ağzın açmaq istəyirdiki onu qabaqladı:-Allah üzünü qara eləməsin sənin, uşağın da sifdəsin korlamısan o vaxtı, 3-4 gün idi başlamışdı biznesə, gündəlik çörək pulumuzu çıxardırdı, nə qədər elədim ki, ə qaqa, Azər əmin kənddən çıxandan Mingəçevirdə olur e, bura Dadaş dayının yasına gəlmişdi,  yaqın görüb elektrişka gəlir, qaçıb minib vaqona…day bir də görmiyəjəy ha, xeyri olmadı təbliğatın, uşax elə o gündən atdı alverin daşın …

 

 

                                                

                                                   XLOR

         Tikinti idarəsinin baş mühəndisi işləmişdi, əlinə yaxşı pul gələn vaxtları dədə-baba yurdunda ikikmərtəbəli təzə ev tikdirmişdi, dava başlayanda hələ heç bir il deyildi yığışmışdı içinə, əlində-ovcunda nə vardısa o da qonum-qonşuya baxıb vermişdi daşa-sementə, tik ha tikəsən.

         Kasıbçılıq çəkmişdilər, bircə il gündüz oxutmağa gücləri çatmışdı, sonra dəyişmişdi, gündüz işləyib axşam dərsə gedirdi. Qaçaqaç düşəndə elə bircə arvad-uşağı, bir də ən böyük dərdi olan anadangəlmə əlil bacısın da götürüb hamı kimi o da əli cibində Sumqayıta üz tutub pənah gətirmişdi. Yataqxanada özlərinə yer tapmışdılar. Cibində qalanı qurtarandan sonra iş üçün güman gələn qapıların hamısın açmışdı, arıq sifətinə, bir az da abır-həyasına baxan, ali təhsilli olduğun bilən heç fəhləliyə də götürməyi rəva bilməmişdi, Bakı dəmiryol vağzalının qabağında gündəlik çörək puluna xırda-xuruş pal-paltar satmaqla birtəhər dolanırdı, təzə gələn başçı oranı da ləğv eliyəndən sonra qalmışdı sərgərdan.

        Lap darıxmışdı. Neçə vaxt idi kı evdə yavan çörək, vermeşil supundan başqa heç nə yeyilmirdi. Ev bacısının təqaüdünə, bir də qaçqınkomun çörəkpuluna göz dikmişdi. Məktəbin açılmağına da az qalırdı, uşaqların əyin-başlarındakı hələ də Qubadlıdan gətirdikləriydi, tökülüb gedirdi. Özü də onlardan betər. Hər gün baş götürüb şəhərə çıxır, içəri girəndə ümid dolu nəzərlər ona dikilirdi: -bir şey yoxdu ki? Bacısı bircə ürək eliyib soruşurdu.

       Qonşuları Nurəddin bilirdi onların vəziyyətin, həmişəki kimi şər qarışanda əlində xlor dəsgahı evə qayıdanda gördü Qabili, elə birbaşa mətləbə keçdi:-ay qonşu, bekar gəzməklə heç kim sənin evinə əppək gətirməyəcək, gəl sabahdan mənimlə çıxaq , qorxma, son vaxtlar day ancaq Bakıya reysə çıxıram, heç kəs görəsi deyil, sənin işin mənə kömək eləmək olacaq, sonra da yavaş-yavaş özün tək gedərsən, çörək pulu çıxır, Allahın verdiyinə bərəkət.

      Bir neçə gün bir yerdə işlədilər, yolun-yolağasın öyrəndi. Birinci dəfəydi ki təkbaşına xlor satmağa gedirdi, bütün gecəni yata bilməmişdi. Axşam da bu münasibətlə yoldaşı kartof qızartması eləmişdi, evdə olan yağın dibin də sivirib tökmüşdü ki dadlı olsun, həm də özüynən yemək də götürəsiydi, birdən gec gələr. Bunu da sonbeşiyi demişdi:- dədə, mənə əvvəl ayaqqabı alarsan, sonra da çanta…elə bilirdi hər dəfə birinin pulu düzələcək. Elə vaxt gedirdi ki, heç kim görməsin. Avtobusda cəmi beş nəfər vardı. Lap arxada oturdu. Kaş görən olmayaydı, hər iş dalınca getməyi fikrinə gətirmişdi, bircə bu xlor satmağı ağlına gətirə bilməmişdi, o da çıxdı qabağına…

      …Kabinetindəki kreslosunda yayxanmışdı. Özünə arxayın idi, idarədə şef oydu, bilirdi ki, müdir yoxdu, Bakıda öz kefindədi, ayın axırında yenə fırlanıb gələcək, heç maraqlanmayacaq da ki nə qədər iş görülüb, gəlirin, çıxarın, nazirə, birinciyə çatası haqq-hesabın üstünə özününkün də qoyub deyəciydi- bu ay bu qədər iş «oformit» eliyin- təmizi, yazılmamış qayda beləydi; iki «vedomost» tutulurdu, hərə ikisinə də qol çəkilirdi, birindəkin işçi alırdı, o biri qalırdı kassirdə, mal-materialın pulu da bir yandan gəlirdi üstünə. Onun faizi 1 idi , maaşından 10 qat artıq bu çıxırdı. Görmədiyi günlər idi, yetim oğlan, elə bu işə də yetimliyinə görə qoymuşdular. Fikirləşmişdilər ki, yetim sözə, ələ baxan olar, nə desələr elə də eliyəcək, artıq iddiası da olmaz. Həkəridən Yazı düzünə su qaldırırdılar, su nasos qurğularıynan, motorla, min illər boyu bütün ətrafın taxıl anbarı olan bar-bərəkətli buğda zəmilərinin yerində indən sonra üzüm əkəcəkdilər,  camaat əvvəl eşidəndə inanmadı, düşündülər ki yəqin hansısa geri zəkalı camaatı dişinə vurub yoxlamaq istəyir, sonra gördülər yox e maşın, texnika, mal-material, turba-boru karvanı gəlhagəldi, day iş zarafatdan keçib. Səsin qaldıran bir-iki ağsaqqal-qarasaqqalı da elə günə qoydular ki, ağzın açmağa peşman qalmışdılar. Neçə ilin kolxoz sədri Səfəralı kişi də elə bunun güdazına getdi, az qala təxribatçı adıynan damlayacaqdılar, deyən gərək, zalım oğlu hökumətnən hökumətlik eləmiyəsən ki, nə deyirlər onu elə də. Təzə yaranmış bu idarənin müdirin adamdan başqa nəyə desən oxşarı vardı, zalım oğlun elə bil Afrika cəngəlliklərindən tutub gətirmişdilər, fizionomiyasında bir normal «zapçast» tapa bilməzdin, amma neynirsən, sən ondakı iddianı gör, hamı danışırdıkı bu da o tərəfdən gələnlərdəndi, son vaxtlar rayona gətirilən rəhbər kadrların çoxu kimi-guya ki, bu rayonda ixtisaslı, savadlı mütəxəssis yox idi, amma əksinə bu torpaqda bol yetişən meyvə elə bircə kadrlar idi, bunu hələ 60 il əvvəl Sekanın bürosunda Mircəfər Bağırov demişdi. Ancaq neyniyəsən ki, dövran dəyişmişdi, şura hökuməti qurulandan bəri Qubadlıya ilk dəfəydi ki, qıraqdan birinci göndərilmişdi, o da özünə tay, bab adamlardan yığıb bir ucdan gətirirdi rayona,  özlərin əsil xozeyin kimi aparırdılar, elə bil sezona gəliblər, çalıb, çapıb, yığıb aradan çıxırdılar, partbiletdən, maşından alıb, özlərin tutub bir də eşidirdin ki, filan rayona vəzifəyə gedib.  Əlqərəz təzə müdirin birinci işi çay kənarında özünə kabinet, istirahət otağı düzəltmək oldu, katibə axtarışı bir az çox çəkdi, axır ki, standarta uyğun Xanlıqdakı rus hərbi zastavasında qulluq eliyən ofiçerlərin arvadları yaxşı pulun müqabilində bu missiyanı yerinə yetirməyə razılaşdılar, əlbəttə, ustup-ustub yerli kadrlar da yetişirdi, artıq katibə, otdel kadr, tabelşik…belə oturaq işçilərə qonşu kəndlərdən xeyli yenisi gəlirdi bir ucdan. Qonaq evi artıq rayonda ye…stanok adlanırdı, rayonun rəhbər işçiləri də tez-tez buranın xidmətindən istifadə edirdi. Amma o idarənin qlavnı ijneri olsa da, hələ cəsarət eliyib o istirahət yerinə tərəf üzükməmişdi, dəli deyildi ki ağrımayan başına  duz bağlaya. Əvvəl qorxmuşdu  ki, bunlar dəlidi, cinilidi bu boyda cinayətin, qanunsuzluğun altına girməkmi olar? Bir təpədəki bir traktorun üç günlük torpaq işinin belinə on dağın torpaq yükü yazılırdı. Sonra baxdı ki yox bu Gəyənə su çıxartmaq məsələsi deyil, bu torpaqdan pul çıxartmaqdı, dövləti, milləti inək kimi sağmaqdı, indiki dillə korrupsiyanın lüt şəklidi ki, bunu hələ Qubadlı camaatı yuxusunda da görməmişdi, bir çox şeylər kimi... Katibə özün içəri atdı:-müdür gəlir! Dik atıldı… Biləcərinin başında avtobusu saxladıb düşdü, hələ hava qaranlıq idi, kolyaskasın açdı, xlor baçokun, butulkaların, ağızlığın yerbəyer elədi. Arabanın tutacağından yapışıb üz tutdu təzə 9-a. Ağlına gələn birinci bu oldu ki, bircə heç kim görməyə tanış-bilişdən. Beynindən keçən fikirdən acı bir gülüş də qondu sifətinə; baş mühəndis olan vaxtlarıydı, uşaq xəstələnmişdi, yoldaşıynan şəhərə gətirmişdilər, qardaşıgildən küçəyə çıxanda nə qədər eləmişdi ki kolyaskanı sən sür, utanmışdı yaxın durmağa. Amma indi…Binalardan təkəm-seyrək işıqlar gəlirdi, hələ tez idi, kim idi indi xlor alan. Arabasın binalardan qıraqdakı boş , sakit yerə sürdü ki, bir az vaxt keçsin. Uşaqlıqda məftildən araba düzəldib quş otarmağa getməyi, asfaltda maşın sürməyi yadına düşdü, dilinin altında o vaxtı kimi vı-vı-vıvıı da elədi, arxada adam boyundan yuxarı tənha bir ağac gördü. Özün uşaq kimi hiss edirdi, hər şey yadından çıxmışdı, evlərinin yuxarı başında belə bir tənha ağac vardı, ən xoşuna gələn məşğuliyyət hinduşka otarmağa gedəndə o ağacın başına çıxıb bildiyi beş-on kuplet şeirə mahnı qoşub oxumaqdı. Səhərin alatoranında başına dolan  fikirdən özün saxlaya bilmədi, bir neçə cəhddən sonra istəyinə çatdı, bir əliynən ağacın gövdəsindən tutub əvvəl ayaq üstə durdu, möhkəmnən gərnəşdi, içinə hava doldurub boşaltdı, ağlına gəldi ki nə yaxşı hava pulsuzdu, nə qədər istəyirsən çək canına, burax çölə.-Xlor var, xlooor,  iki ağız çağırıb özün yoxladı. İnandı ki, səsi yaxşı çıxır.. Fikirləşdi ki ərinməsəydi düşüb boxçasındakı dürməyi də götürüb elə burda yeyərdi, o vaxtkı kimi…Anasının səsi gəldi qulağına -a bala, yıxılarsan haaa, qarğa-quzğun  quşdarı aparar, ayıq ol…qəhərsiləndi. Heç uşaq vaxtı evdə də, məktəbdə də heç kim qıyıb ona güldən ağır söz də deməmişdi, xətrinə dəyən olmamışdı, tərbiyəsinə, savadına baxıb hörmətin saxlamışdılar.-Can ay nənə, nə yaxşı ki oğlunun bu günün görmədin, yoxsa dözəmməzdin...

     Birinci binanın qabağında ayaq saxladı. Çörək almağa gedib gələnlərin bir neçəsinə salam verdi, sabahınız xeyir,-dedi, cavab almayanda birdən yadına düşdü ki axı bura şəhərdi, tanış olmayan adama salam vermirlər burda.

     Əvvəl bir neçə dəfə cəhd eləsə də səsi çıxmadı, yoxsa ona elə gəldi ki səsi çıxmır.-Xlor var, xlooor… yadına düşdü ki təmiz xlor deməyi unutdu, qonşusu diliynən tapşırsa da, xlora su qatmamışdı, necə var elə götürmüşdü, sifdəsinə haram qatmaq istəməmişdi...-Xlooor var, təmiz xlor…Görəsən çox yavaş demədim ki, eşidən oldumu? Heç pəncərədən baxan da yoxdu, yəqin eşidən olmadı. Birinci mərtəbədə işıq yandı, ürəyinə ümid qığılcımı gəldi, arxayın olmaq üçün bir dəfə də çağırdı -xlor alın, tərtəmiz xloooor… balkonun qapısı açıldı, şişman, qıllı kişiydi, lap o müdirinə oxşayırdı, əynində də xalat, fikirləşdi ki yəqin tələsdiyindən arvadınınkın geyib - əyə, gəl qapıya, qırımından qorxsa da, sevincək oldu, ürəyindən keçdi ki barı bir az çox ala, çətini birincisidi. Qapını özü açdı -gir içəri, gətir o əlindəkin, qolundan elə bərk yapışmışdı ki deyəsən bəs cani tutub, qaçasıdı, tualetin qapısın açdı :-tök bura hamısın, nə deyirəm elə,  sənin  oğraş…, səhərin şirin yuxusun da yatmağa qoymursuz, istədi ağzın açıb deyə ki vallah mən birinci dəfədi, sözü ağzında qaldı -qaldır, hamısın tök… qapının ağzındakı torbasına da bir təpik vurub bayıra itələdi, sizin… Bayaqki ağacın yanına nə vaxt  gəlib çatdığından, qolun gövdəsinə dolayıb üz söykədiyindən xəbəri olmadı, için-için hıçqırtısı hönkürtüyə çevrilmişdi, bircə anası öləndə belə dilnən ağlamışdı: - ay aaaanaaa…

                                               Məni Anamın yanına aparın haaaaa

       -Ə, məni hara aparırsız?! Dizi əsdi, əli titrədi, az qalmışdı çiyni cənazədən üzülsün, elə bil yaxasından yapışıb qabağın kəsmişdi-sənə demədim məni anamın yanına apar…Yanınca addımlayan qaynına işarə elədi ki məni əvəz elə, özü qırağa çəkildi, dərindən nəfəs aldı, qorxusundan  əsirdi. Xaloğlusu ona yaxınlaşdı- sənə nolub, gəl, camaat getdi, özündən xəbərin var? –Eşitdin səsin… -Yox, nə səs? -heeeç…Qəbristana girdilər, molla dua verdi. Qorxusundan cənazəyə tərəf baxa bilmirdi, meyidi qəbirə sallayanda səs onu yenə silkələdi-ə bəs sənə nə demişdim, niyə məni…dözə bilmədi, qəbristandan çıxdı, üç dəfə «bismillah» dedi. Torpağa tapşırıb geri qayıdırdılar, yanından çəkilməyən xaloğlusuna tərəf çöndü, özünə gəlmişdi -ama heç getmək istəmirdi, zorla apardıq, gərək elə dediyi kimi eliyəydik, aparaydıq anasının yanına.- Uşaqları qoymadı da, əsas da qızları, görmədin nə oyun çıxartdılar ki neçə ildi birin orda basdırmışıq, bir dəfə gedib heç başdaşına əl çəkə bilirik, onları da qınamalı deyil, çətin işdi.

    … Yevlağın Aran qəsəbəsindəki çadırlarda olurdular, uşaqların hamısı bir-bir aradan çıxıb şəhərə getmişdi, heç birin qınamalı deyil, bura yaşanılası yer deyildi, düzün ortasında çöl-biyaban, bir inni-cinni yox, hər rayondan 15-20 ailənin adı var idi, yardım günləri gəlib xaricilərdən karobkaların alıb gedirdilər, daimi yaşayanlar ancaq yaşlı adamlar idi, onların da gedəsi yeri, burdan aparası adamlarıı yoxuydu. Ər-arvad onları da burda saxlayan anasının qəbriydi, burda rəhmətə getmişdi, yaxınlıqdakı kənd qəbiristanlığında dəfn eləmişdilər.

       -Yadına düşür  Elgizin toyu, iki çadırın arasın açıb mağar eləmişdilər, yeyib içib keflənmişdi, sən çadıra girən kimi dili açıldı, -əmoğlu, görürsən də «Sovet Azərbaycanı» sovxozunun direktoru Vaqif Abdullayev oğluna harda, kimlərnən toy eliyir... Ay onda da yaxşı ağlaşdıq ha, elə bil hamı dolmuş bulud idi, bir şimşəyə bənd imiş, neçə rayonun cavanı-ağsaqqalı bir-birinə qarışıb nətər ağlaşdılar...o vaxtı yadındadı kənddə Rövşənin toyunda raykom, icrakomun işçiləri, 7-8-i nətər  vurmuşdularsə, leş qalmışdılar məhlədə, toy savılıb qurtarıb indi  çıxıb gedə bilmirlər, uşaqlara təpindi ki, ə atın bunnarı UAZ-a, heyləcə yığıb göndərdik…Bir adamı qoymamışdı son günə qədər kənddən çıxa, ya bir şey çıxarda, özü də hamı kimi, elə deyirdi ki, camaatın yanında gözükölgəliyəm, o dünyada sallaşacaxlar yaxamdan, qoymadım bir adam heç olmasa yorğan-döşəyin çıxarda, dinənə deyirdi, ə erməni nə köpəyoğludu gəlib bizdən torpaq ala, bir də əsas buna görə heç şəhərə gəlib camaatın üzünə çıxa bilmirdi, günahkar bilirdi özün…

      Sağalmaz xəstəliyə tutulduğun gec bilmişdilər, özünə demədilər. Güclə apardılar Bakıya, -həkimə göstərib qaytaracağıq, Mərdəkanda oğlu keçmiş pioner düşərgəsində iki otaq tutmuşdu, orda qalırdı. Bura birinci dəfə girəndə ürəyi dözməmişdi, -dağıl səni dünya, gör Vaqifin balaları harda qalır e…bay sənin əvrahın uçulsun erməni, o vaxtı kənddə ev tikdirəndə elə mən dedikcə -aya a dığa, yaxşı iş gör ha, bax! Qayıdırdıki- ara, a Vaqıp kirbə, arxayın ol, eli, vallah elə bil özümə tikirəm,..bu günü görüb deyirmiş e….

   …Atası müharibədən qayıtmamışdı, bir anasıydı, bir də özü. Hər dəfə yeyib içəndən sonra deyirdi- əyə, yadınızdan çıxmasın ha, mənə əmim dədəlik eliyib. Dədə nə eləmədiydisə mənə əmim edib, cavan oğlan idi, gəldi anamnan məni çağırıb dedi ki, bax neçə ki sağam, çörəkdən korluğunuz olmayacaq, bir qardaşımın namusun qoruyasınız, bir də dədə-baba yurdumuzdan çıxmayasınız. Özü aşağı kəndə dayısıgilin yanına köçmüşdü. Yetim oğlan idi, bizim kənddə torpaq, əkin-biçin yeri yox idi, işləyirdi, həm özün saxlayırdı, həm bizi, görürdün gecəynən atın sürüb gəlirdi, elə bil bilirdi təhnədən çörəyimiz qurtarmaqdadı, un, düyü, qənd-çayımızı verib geciynən qayıdırdı geri. Məni oxutdu, diplom verdi, əlimi çörəyə çatdırdı, kolxoz sədri olanda da bir gözü üstümdəydi. Onun zəhmətin itirsəm, gözlərim kor olar…Elə son nəfəsinə qədər də əmisi yastığının üstündən uzaq getmədi. Hamının ürəyin dağladı getdi; əvvəl çox dirəndi ki qayıdıram çadıra, dura bilmirəm burda, hər dəfə bir bəhanəynən yayındırmışdılar, deyirdi -birdən ölüb eliyərəm, məni buralarda basdırarsınız haaa, anam tək qalar orda, sonra əlim yaxanızda qalar, qurtara bilməzsiniz əlimdən. Uşaqlar zarafata salıb söhbəti hansı səmtə yönəltmək istəsələr də, dediyin demişdi, baxın ha…

   -Torpaq yaman güclü şeydi, görürdün elə yatıb yuxudan duran kimi gözün açıb çölə baxırdı, özünə gəlib «kənddə-evimizdəydim» deyib qəhərlənirdi, bilirdik ki, yuxuda görüb, amma heç düz iş olmadı, gərək aparaydıq anasının yanına, yetim oğlan idi, vətənə həsrət qalmışdı, gərək anasına həsrət qoymayaydıq, elə son nəfəsinə kimi-« anamın yanına»- dedi. Allah özü günahımızdan keçsin, onun da günahı biz dirilərin boynunda qaldı.

    –Əsas da mənim boynumda, nəfəsi ağzından çıxana qədər-diliynən, gözləriynən-anamın yanına ha…,-dedi.

   -Qaçqınlıq bax budu -nə  bu dünyada rahat  yaşıyıb ölə bilirsən, nə yatdığın torpaqda rahat yata bilirsən…

***

  Bu hekayə 2008-ci ilin iyununda yekunu vurulan "Ədəbi Azadlıq" mükafatının qalibi olub; https://www.azadliq.org/a/2066442.html

                                       

Barışdılar

 

       Qapı bu dəfə lap bərk döyüldü.

    -Karsınız, görmürsüz, qapını sındırırlar, zalım oğlu lap bizim Allahverdi kimi döyür qapını.

    -Səməd, bir gör kim gəlib ee!…Gələn ayaqlarına qurban olum, ay qağa! 

       Əvvəl üz-üzə durub bir-birinə baxdılar, gördüklərinin yuxu olmadığına inanıb səssiscə üz-üzə sıxılıb qucaqlaşdılar. İkisi də ağlayırdı, için-için, ancaq ikisi də çalışırdı ki bunu o biri görməsin.

     -Qağa, nə yaman dəyişmisən.

     -Heç özündən xəbərin yoxdu, sən niyə bu günə düşmüsən…qocalırıq, yaş öz işin görür.    

      Divanda yanaşı oturmuşdular. Əlləri bayaqdan yapışmışdı bir-birinə, day bir də ayrılası deyildi. Bu günü ikisi də ürəklərində çoxdan gözləyirdi, tək ikisi yox, çoxları.

 …  Doğma qardaş idilər. Elə ikisiydi, üçüncüləri yox idi, bir bacıları da olmuşdu, yeniyetməykən dünyadan köçmüşdü. Kasıbçılıqla böyümüş, oxuyub ev-eşık sahibi olmuşdular, böyüyü mühəndis, kiçiyi həkim idi. Bir həyətdə eyni boyda, eyni şəkildə iki ev tikmişdilər, sonra püşk atıb hərəsi birin götürmüşdü, heç aralarına çəpər də çəkməmişdilər. Əvvəl yemək-içməkləri də bir yerdə olurdu, bircə yatanda ayrılırdılar. Sonra...sonrasın heç özləri də bilmədi nə oldu, necə oldu. Amma, arvad-uşaq sonra ha fikirləşib bircə giley-güzarın izinə düşüblər ki, deyəsən torpaq üstə oldu ilk gileyləri; Allahverdi böyük oğlun evləndirmişdi, ona ev tikdirmək istəyirdi, Səmədə demişdi sən evin arxasından çəpərini 2-3 metr qabağa çək, Vahidə bir ev tikək. O da cavab vermişdi ki, bəs mənimki-Şahid də bu gün-sabah evlənəcək, mən də ona ev tikdirməliyəm axı, elə o vaxtdan aralarında sərinlik yaranmışdı. Arvad-uşaq öz işindəydi, bütün günü həmişəki kimi yenə mehriban, şad-xürrəm özləri üçün yaşayırdı, ancaq iki qardaşın arasında elə bil qaratikan kolu bitmişdi. Qəribə küsülülük idi onlarınkı.

    Səmədin ayağı sınmışdı, qonşunun maşınına qoyub Bakıya aparmaq istəyəndə Allahverdi hirsindən az qala qonşunun maşınına od vura ki, onun qardaşı uşaqlarının başına daş düşüb, qırılıblar ki, sən aparırsan onu Bakıya.

   Uşaqları böyümüşdü. Qızlarından ötrü onların, oğlanlarından ötrü özləri qapı açmalı olmuşdular. Bununkuların elçıliyində o, onunkularda bu qabağa düşüb sakit-səssiz ağsaqqallığın eləmişdi, xeyir-duasın vermişdi. Nəvələri vardı, görürdün bəridə ağlıyır, kiridə bilmirlər, vay o gündən ki evdə olaydılar, öz evindəkiləri qatıb qarışdırırdılar ki, eşitmirsiz uşaq özün orda öldürür. Heç özününkülər ağlayıb çatlayanda elə eləmirdilər.

    Vahid danışırdı ki, bəs keçən il əmimin ağır xəbəri çıxmışdı, onun astması var axı kimsə görüb, dili qurumuş deyib, sən onun nə günə düşdüyün göreydin, maşın göynən uçur, bu deyir elə «sür»!.-A kişi, ölək deyirsən?-Cəhənnəmə ölək. Gəldik, məhləyə çatanda, gördük heç nə yox. Düşüb görüşməyə də qoymadı,-dönün geri. Pah, kişi nətər olmuşdu, ömrü boyu sən fikirləşərdin ki, dədəmin gözündən yaş çıxa, kişi elə bil ölmüşdü, sonra dirildi. Yenə dilləndim ki, vallah sonra gec olacaq, 30 il də küsülü qalmaq olar, nemesnən urus da barışdı, day sizin də barışmaq vaxtınızdı, görürsən, olmadı elə, oldu belə, el içində biabır olasıydıq, elə o vaxtdan gördüm day dözə bilmir.

      Qaçqın düşəndən Allahverdi Saatlıda yaşayan bacanağıgilə düşmüşdü. Səməd eşidir ki, vəziyyəti ağırdı. Durub Sumqayıtdan bir maşın tutub sürdürür ora, həkimin tapır, özünün də bir həkim tələbə yoldaşın qoşur ona, aparıb evi göstərib bərk-bərk də tapşırır ki, mənim gəldiyimdən xəbəri olmasın, yaxşı yoxla, vəziyyətin mənə doğru-düzgün de, baxır, kardiaqrammasın, analizlərin götürüb bir yerdə oturub yoxlayırlar, müalicə yazırlar, dava-dərman nə lazımsa alıb tapıb verir, qayıdıb gəlir, heç kəsə də hara getdiyin demir. Səhəri gün qardaşı uşaqların şəhərdə yaş yuyub quru sərir ki, sizin qeyrətiniz nətər qəbul eliyir özünüz rahat oturmusuz burda, ata-ananız qalıb orda. Yarıxoş, yarızor köçürdüb gətirdirlər Bakıya. Əlqərəz, bunların küsülülüyü bir özgə aləm idi.

      …Bu xəbəri mənə Mingəçevirdə olanda Şahid verdi, özü də bir hay-küynən ki;- bəs sən bu xəbərdən niyə xəbərsiz qalmısan, televizor, radio hamısı bundan danışır. -Ayə nolub? Telefonda üyüdüb tökür -Əvvəl qulağıma inanmadım, nətər tələsik gəlmişəmsə mağazanın da qapısın bağlamamışam, gəldim ki çıxıblar. Gedəndə də deyib ki,  gecə iki qardaş bu dəmir karavatın üstündə yatacağıq, eşitmisən də bunlar evlənənə qədər bir yorğanın altında  yatarmışlar, yəqin o vədəki vaxtları yadlarına düşüb, zalım uşağı bilmirdiniz heylə mehribançılığın axırı 30 illik küsülülüyə gətirib çıxardacaqdı.

      –Ayə, bəs indi hardadılar ?

      -Bizim Qubadlıda qonşumuz var idi, Mehdi kişi, ölüb, allah rəhmət eləsin, səbəbkar deyəsən elə o olub, indi gediblər ora, dedim yox e gözlərimlə görməsəm inanmaram, gedəm görəm nə, yazıq  kişininn meyidi qalıb ortada millət yığılıb bu  iki qardaşın başına, heç əlləri bir-birindən qopmamışdı hələ, göz aydınlığı verən kim, təbrik eliyən kim, gördüm ki dürüst xəbərdi, döndüm bazara bir saz erkək alıb gətirib bağlamışam qapının ağzına, onların ayaqlarının altında qurban kəsəcəm, kababçı da bütün həməssalahıynan mil dayanıb eşikdə. Heyf, qonşu rəhmətə getməsəydi, Bəybala dayını da zurnaçı dəstəsiynən çağıracaydım, dost-tanış bir ucdan gözaydınlığına gəlir e…  Özün bil, bu tarixi günün iştirakçısı olmaq istəyirsənsə, özünü yetir.

      Amma doğrudan yaman xəbər oldu bu, elə mən də ikisindən də yanıqlıydım. Çünki bir neçə dəfə də mən cəhd eləmişdim onları barışdırım. Cavabımı alıb oturmuşdum yerimdə, əlimi üzmüşdüm onların bu dünyada barışmağından.

    -Onların barışmağından ötrü qaçqın düşməyə dəyərmiş, mən ölüm, bunu qələmə almasan, inciyərəm səndən,- Şahid dedi.

    …Üstündən az keçmişdi. Səməd həkim səhər tezdən iş otağındaca keçinmişdi. Evdən şad-xürrəm çıxıb, 2 xəstəyə baxıb, dava-dərman yazıb, 3-cü içəri girəndə görüb əli ürəyinin üstündə başın söykəyib stola.

       Uşaqları, qohum-əqrəbanı ən çox ağrıdan, yandıran bir də  Şahidin:-“Dədəm idi, dostum, qardaşım, sirdaşım idi”- deyib hönkürməsiydi, bir də Allahverdinin üzün torpağa sıxıb “qaqam, mənim qaqam”-deyib əzizləməsi, “yol mənim idi, günahlarımın cəzasın çəkəcəm ölüncən”-deyib için-için uçunmasıydı...                                               

                                    “Ulduz” jurnalı, 5\2006

https://www.azadliq.org/a/2289173.html

 “Qubadlısız 16 il” kitabından

Hacı Abdulla

“GÖÇMENLER”  

7 hekayə                                                               

Beni annemin yanına götürün haaaaa…

-hey , beni nereye götürüyorsunuz?! Dizleri esti, eli titredi, az kaldı omuzu bedeninden  ayrılsın, ayağını iləri atamıyordu , sanki yakasından yapışıp önünü kesmişti:-sana demedim mi beni annemin yanına götür...Beraberinde addımlayan kayınbiraderine işaret etti ki benim yerime geç, kendisi ise kenara çekildi, derinden nefes aldı, korkusundan esiyordu. Teyzesinin oğlu ona taraf yaklaştı- sana nolmuş böyle, gel, cemaat gitti, kendinden haberin var mı? –Sesi duydun mu ...-Hayır , ne sesi? -hiiiiç..kabristana girdiler, molla dua okudu. Korkusundan cenazeye taraf bakamıyordu, meyiti kabire saldığında ses onu yine diksindirdi:- ben sana ne demiştim , neden beni...dayanamadı, kabristandan çıktı, üç defa «bismillah» dedi. Toprağa verip geri dönüyorlar, yanından bir dakikalık olsun ayrılmayan teyzesinin oğluna taraf  döndü, daha yeni-yeni kendine geliyordu: -ama hiç gitmek istemiyordu, zorla sürükleye sürükleye götürdük, aslında kendi dediği gibi yapardık keşke, götürerdik annesinin yanına.- Çocukları izin vermedi ki, esas da kızları, görmedin mi nasıl bir  oyun çıkardılar ki kaç yıldır birini orada defnetmişiz, bir defa olsun gidip hiç mezar taşına  dokunamıyoruz, bunun 7-si, 40-ı, kara bayramı var, hiç kuru ekmeğe  para bulamıyoruz , bir azdan karısı da  deyecek ki beni de oraya götürün, onun demesiyle değil ki bu işler, zoru ölene kadardır, toprak topraktı  ne fark eder ki...
-Onları da kınamalı değil, çok zor bir mesele bu  vallahi.
...Gubadlıdan çıkandan sonra Yevlağın Aran kasabasındaki çadırlarda oluyorlardı, çocukların hepsi bir-bir aradan çıxıp Bakı, Sumgayıta gitmişidi, hiç biri kınanmalı değil, bura yaşanılası yer değildi, düzenliğin ortasında çöllükte, bir insan evladı yok, her ilden 15-20 ailenin ismi vardı, yardım günleri gelip ecnebilerden  ambalajlarını  alıp gidiryorlardı, daimi yaşayanlar yalnızca  ihtiyarlardı, onların da gidebileceği yeri, burdan onları götürecek kimseleri yoktu. Karı koca onlarıda burada tutan annesinin kabriydi, burada rahmetli olmuştu, yakınlıkta bulunan köy kabristanlığında defn etmişlerdi.
- Elgizin düğününü hatırlıyor musun, iki çadırın arasını  açıp mağar yapmıştılar, yeyip içip keyf çekmışti, sen çadıra giren andan itibaren dili açıldı:-amca oğlu , görüyorsun değil mi  «Sovyet Azerbaycanı» sovhozunun başkanı ( 5 köyün muhtarı) Vakıf Abdullayev oğluna nerede, kimlerle düğün yapıyor... İşte o zaman iyice ağladık ya, sanki her kes dolmuş birer buluttu, bir şimşeği bekliyormuş , kaç ilin genci-ihtiyarı bir birine karışmış ağlaştılar ...o zamanlar hatırında mı  daha köydeyken Ruhşenin düğününde ilin başkanı , belediye  işcileri, 7-8-i nasıl sarhoş olmuşlardısa  , leş gibi mahallede kalmışlardı, düğün bitmiş fakat bunlar çıkıp gidemiyorlardı, çocuklara sinirlenerek dedi ki koyun bunları arabalarına, o şekilde toplayıp gönderdik evlerine...Bir insana izin vermemişti son güne kadar köyden dışarı  çıksın,  ve ya bir şey çıkarsın, kendisi  de her kes gibi , her sohbet düştüğünde ki neden göçüp gitmiyorsun şehre,diyordi ki, milletin  yanında gözü gölgeliyim, öbür dünyada da asılacaklar yakamdan, bırakmadım ki bir adam hiç olmazsa yorgan-döşeğini çıkara, ağzını açana  diyordu ki, ermeni ne karedir gelip  bizden topraq ala, bir de asıl bunun için hiç şehre  gelip insanların yüzüne çıkamıyordu , kendisini suçlu sanıyordu...
Tedavisi olmayan kanser hastalığa kapıldığını çok geç bilmişlerdi, kendisine hiç bir şey söylemediler. Güçle götürdüler Baküye, -doktora  gösterip geri getireceğiz demişlerdi. Merdekanda oğlu geçmiş pioner düşergesinde iki oda tutmuştu, orada yaşıyordu. Bura ilk  defa girdiğinde dayanamamıştı -dağıl seni dünya, bir bak  Vakıfın yavruları nerede yaşıyor...hay senin yuvan uçsun ermeni, o zamanlar köyde ev dikdirdiğimde  ben Zeyveli usta Tacata dedikçə: -ey, a dığa, iyi  iş yap ha, bak...! cevap veriyordu ki- ara, a Vaqıp kirve, hiç endişelenme elli, vallahi öyle bir iş göreceğim ki sanki kendim için dikiyorum bu evi... o bu günü görüp  diyormuş meğerse....
...Babası savaşdan dönmemişti, bir annesiydi, bir de kendisi, okudu, diploma aldı, kendi gücüyle 5 büyük köyün birinci görevlisi  oldu o zamana kadar ki  göçmen olmuşdu.

Önceleri  çok direndi ki, döneceğimköyümüze  çadırda bile olsa yaşayacağım, duramıyorum burada, her defa bir yalanla yayındırmışlardı onu düşüncesinden, ama hiss etmişti sanki, acıları arttıkta  her defa diyordu: -birden ölürüm , beni buralarda defn etmezsiniz , annem yalnız kalır orada , sonra iki elim yakanızda olur, kurtulamazsınız elimden. Çocuklar ne kadar konunu şaka ile kapatmak isteselerde o dediğini demişti, son günler hiss etmişti ki, daha bu yolun geri dönüşü yoktur, artık yalvarıyordu  nerdeyse: - size demiyor muyum   beni Gubadlıya götürün, şurdan şuralık bir yol yahu, yani sizin 3-4-nüzün  namusu yetmeyecek mi beni büküp götüresiniz o kadının yanına, bakın ha beni sakin aldatmayın, mezarım param-parça olar, yüregim partlar, o dünyada el atıp yakanızdan hisap soraram hepinizden, bağışlamam hakkımı...
-Topraq çok güçlü şeydir, görüyor muydun her seferinde uyandığında gözlerini açan dakika dışarı bakıyordu, kendine gelince  «köyde-evimizde idim», ya da «annem beni yanına çağırıyor» deyip kederleniyordu. Ama hiç doğru olmadı, keşke annesinin yanına götürerseydik, yetimin biri idi, vatana hasret kalmıştı,  bari  annesine hasret koymayaydık, zaten son nefesine kadar- «annemin yanına»- diyordu. Allah kendi günahlarımız , onun da günahı biz dirilerin vebalinde kaldı.
-En fazla da benim vebalimde , nefes verip alan son ana kadar kendi diliyle, gözleriyle diyordu: - bak  tüm ümidim sanadır, beni annemin  yanına götürün ha…

 Mayıs 1997.yıl

Yorgan

Göçmen  geldikten beri yatakhanede bir odada toplanmıştılar.

Vakit akşamı geçiyordu.

Koridorda bir ses:-kardeş, Nesi hocalar  hangi  odada oturuyorlar söyler misiniz ?

-Bizi soruyorlar, bak bakalım kimmiş. Sesi çok tanıdık geldi,  bu saatte kim ola bilir acaba ?!

kapı açıldı.

 -Aman  Allahım , kimler  gelmiş...Ah komşum, gözlerime  inanamıyorum, bu siz misizin gercekten sanki  yıllardır  ayrı kalmış kardeşlerdi,  öyle bir sarılmıştılar ki  bir birine  yeni kovuşuyorlarmış gibi, hepsi kederlenmişti.

 -Ne zamandır gelmeyi istiyorduk, vallahi, cesaret edemiyorduk gelip te  sizi burada görmeğe. Bizde daha yeni yerleşiyoruz.. O gün  İnkılapla da Sumgayıtta beraberdik, ne kadar ısrar ettiysek ki gelip size görelim , dedi ben gidip hocamı yatakhanede yaşayan görsem buna dayanamam.

 -Kısmet böyleymiş ne yapalım… biliyorum ki  siz de Sumgayıtta iki kardeş  gafil hücumla çocuk bahçesinin  bir odasını  işgal etmişsiniz, bari  çocukların yemek-içmesini bedavadan ala  biliryor musunuz bahçede?

 -Yemek vermemeleri bir tarafa, sabah-akşam başımızın üzerini  kesiyorlar ki hemen  buradan çıkıp gidin. Diyorum, Allah yuvanızı yıkmasın, nereye çıkayım, keyfimden mi gelmişim buraya,  kalacak bir yer bul ver çıkayım, görmüyor musun  bir kuru canımızı alıp  çıkmışız.

 Bu sözleri de gelen adamın  karısı söylüyor:- Biz neyse,  hükumetin dikip verdiği evde oturuyorduk, ama size çok büyük zulm oldu. Bin türlü zorluklarla  ev-eşik dik, bağ-bağçe kur, içerisini ağzına kadar doldur, kendin  bir gün bile içerisinde yaşama, ağzı bağlı ver ermeniye   gel kal  yatakhanede bir köşede. Düşündükce insanın çıldıracağı geliyor…

 -Komşu, bana koyan bu değil , çıkmağımıza 3-4 gün kala, Nesi geldi ki,  evde ne kadar para varsa hepsini bana ver, uygun fiyata  tahta, şifer, şveler var gidiyorum onları almağa. Getirip kapıya dökeceğim hepsini, mahallede mağar dikmek için, sonra böyle bir firsat olmaz belki. Ne kadar dediysem ki  bir- iki gün sabr et, bakalım ne oluyor, bana kızdı ki  ne olacak sanki, tüm bunlar ermenilere mi kalacak? Hepsini alıp götürdü, eğer şimdi o para elimizde olsaydı,  hiç olmazsa gidip bir-iki takım yorgan-döşek alıp çocukların altlarına sererdik, yatakhanenin  pambık minderine muhtaç olmazdık.

 -Hocam, hiç sormuyorsun getirdiğiniz bu  ambalajdaki nedir, yorgandı, sizin yorgan… Ermeni topları mahalleye düşmeğe başlayanda   siz evden çıkıp köprüye taraf kaçıyordunuz, ben arabayla üst yoldan dedemleri köyden getiriyordum. Mermilerin yetişemediği dere taraftan gittim binanın önüne, yukarı çıktım, elime geçen tüm yorgan- döşeği döktüm aşağı, bizimkilerin paniği en üst dizeydedir ki, defolsun her şey, vuracaklar simdi seni. İki mermi tam evin önüne düştü, gülleler düz alnımı yalayıp geçti. Arabanı haraket ettirdiğimde  bir baktım ki eyvanınızdan bu yorgan serili duruyor yüzü aşağı, çıktım arabanın üstünden  elimi atıp  yorganı koydum arabaya. Geldikten beri  büküp  koymuştuk  bir kenara ki götürüp  verelim, böylece de görelim ne yapıyorsunuz, ne düşünüyorsunuz. Hiç sormuyorum ya,  Motular nerdeler?

 -Sizden ne saklıyayım, hem burası çok küçük, uyumağa yer yok, hem de bu haraba tuvaletin kokusundan baş alıp her biri  bir amca- hala evində kalıyor. Ordan gelince kayınbiraderimin bağ evində kaldık, 4 aile bir arada. Anladık ki böylesi imkansız, iş yok, ne zamana kadar dört aile bir çatı altında yaşayacak. Dediler burada boş yer var, güç-bela ile bulduk buranı, bu da ki böyle, mertebenin bir tuvaleti var, bir mutfağı, bazen öyle bir sıra  oluşuyor ki hiç çay koyup içmek de imkansız oluyor.

 -Bize ne oluyorsa, hakkına oluyor. Keşke Hocalı, Kelbecer, Laçın o şekilde boşaltılıyorken başımızın çaresine kalaydık.

 -Hocam, yemin ederim   beni o ev-eşikten çok buradakıların konuştukları  kırıyor. Bunların haberi yokmuş , biz beş yıl orada ermeniyle, rusla savaşmışız. Bir gün başımıza top-raket, mermi yağmuru yağmayanda, atışma sesleri duymayanda  korkumuzdan uyuya bilmiyorduk ki, bu lanet olası ermeni Tatuf  su anbarın açıp bırakır, tüm ili süt emer çocuktan büyüye kadar  her kesi su yuyup götürür... neyse  görecek günlerimiz varmış.

 -Hocam biz gidiyoruz, gece geçiyor.

 -Allah, beni öldürsün, hiç bir bardak  çay koymamışım ki, kafam karışmış sohbete. Acaba  o günü bir daha görebilecek miyiz, her gün bir evde toplanardık, her kes eline geçenden ne varsa getirirdi bir yere toplanıp başlayardık yemeğe, sohbet etmeğe, deyip gülmeğe...

 -Desem ki şimdi kalın misafirimiz olun, dersiniz ki nerede, bura kalınıcak yer mi var...keder  boğdu, kendini ne kadar  güçlü göstermeğe çalışsa da, göz yaşlarını saklayamadı ... Komşuların  hangisini  görseniz  selam söyleyin, ama Allah aşkına, durumumuzun böyle olduğunu kimseye söylemeyin...

 …Sadece İkisi kalmıştı yine. Her biri kendi dünyasındaydı. Aniden : 

 -Aç bakalım  o hangi yorgandı-dedi.

 -Ay yüreğim!...-tam  iki aydı ki ona hiç böyle  seslenmemişti- baksana hangi  yorganımızdı ,..benim gelinlik çehizim, yürek, hatırlıyor musun hangi yorgandı?! Gubatlıda sonuncu gün sabah erkenden kalkıp  sana rüyamı anlattım , hatırında mı, düğün gecemizi olduğu gimi  görmüştüm, ama sonu  çok korkunçtu, sabahı sana anlattım, şaka ile  dedin çıkart o yorganı dışarıya havaya, içerisine her halde  cin- şeytan girmiş, rüzgar çıkarsın, benim de aklıma yattı nedense... 

   Yorganın her tarafından biri yapışıp yüzlerine sıkmıştı.

 -O evin kokusunu nasılda şimdiye kadar korumuş...

 -Hatırlıyor musun, yürek, üzerimden nasıl da  çekip  atmıştın  yere.

 -İnsafına ne diyeyim senin, hiç kendime gelmem için bir fırsat vermedin de.

 -Hayır , ilk önce kenarını kaldırdım ki, komşu, bu yorgan iki kişilik, bürünüp çekildin bir kenara, baktım hoşlukla bırakamayacaksın ,  ben de çekip attım  yere...

 -Allah sana insaf versin…yürek, kokusunu içine çekiyor musun, senin en sevimli kokundur bu...

 -Senin de...

 -İkimizin de, sandım ki unutmuşsun...

 -Hiç öyle bir geceni de unutmak mümkünmüdür...

 -Canım...

 -Yüreğim...

  Ekim 1994.yıl

KLOR

 

İnşaat şirketinin genel mühendisi çalışmıştı, eline iyi para geçen zamanlarda dede- babadan kalma yurtlarında iki katlı yeni ev diktirmişti , o da etrafindakilere özenerek  elinde avucunda ne varsa kendinin, karısı ve çocuğunun boğazından kesmiş tüm parasını vermişti taşa çimentoya, gece gündüz durmaksızın inşaatla uğraşmıştı. Savaş başladığında daha yeni taşınmışlardı,  ama hala evin içinin süs işleri devam ediyordu.

Fakirlik içerisinde geçmişti tüm yaşamları, universitede sadece bir yıl gündüz okutmağa güçleri yetmişti, daha sonra ihtiyaç yüzünden akşamları okuma zorunda kalmıştır, gündüzlerise geçimlerini sağlamak için çalışma gereksinimi duymuştu.

Evleri köyün sonundaydı, mahallediki bağda yere dökülen meyveleri toplayıp fıçılara dolduruyordu, rakı hazırlayacaktı, bağda küçük fabrika kurmuştu, köyde her 3-4 evden birinde mutlaka böyle tezgahlar bulunuyordu, ilkbahar sonlarında dut yetiştiğinde sobanın gürültüsü, ekşimiş  meyve kokusu tüm köyü sarmıştı . İhtiyarlar köyde hep konuşup dururlardı ki, bu güne kadar bu yılki gibi bol mahsul görülmemiştir. Rakı hazırlamağı ermenilerden daha yeni yeni öyrenmişlerdi . Köyde  kimin ermeni tanıdığı vardısa, gelip bağ-bağçenin tüm meyvesini baba malı gibi toplayıp kendilerine mal ediyorlardı. Gubatlı belki de yegane bölgeydi  ki, burada pazara her hangi bir şey çıkarıp satılığa koymak ayıp sayılıyordu.

Köyün  yukarı başlarından aniden dehşehtli gürültü kopmağa başladı, sesi duyan tüm komşular yukarı doğru koşuşturdu. Sordu:-ulan ne oluyor orada? Dediler bizim asgerler Füzulini, Cebrayılı ermenilerden alıp Dağtumas köyü taraftan aşağı doğru iniyorlar, tankların, PDM-lerin hepsinin de üzerinde Bakı, Gence, Lenkeran, Gusar yazılmıştı, telsiz  ahalini  selamlıyor, muzik sesleri etrafa yayılıyor, her dakika her kesi köyün ortasında yerleşen meydana sesliyorlar.  Sevinçten ne yapacağını şaşırdı, bu muhteşem  haberi ilk olarak balkonda oturup yünle uğraşan  doğuştan özüllü kız kardeşi Sekineye yetiştirdi,  Üzerindeki elbisesiyle de yüz tuttu köyün yukarısına. Daha yeni yola çıkmıştı ki gürültü, silah, ateş sesleri, patırtı alemle bir oldu, acelece ileri koştu ki, ne olduğunu anlasın, gördü ki erkek, kadın-çocuk çılgın gibi aşağı tarafa koşuşturuyor , kolu bacağı, yüzü-gözü kanlar içinde kalan da vardı aralarında, biri bağıra bağıra:-ermenilerdir, her kesi acımasızca katl ediyorlar, kadın-çocuğu  bin bir türlü işgenceyle rehin olarak götürüyorlar.  Ne yapacağı hakkında hiç bir fikri yoktu, zaten köyde geriye kalan  ov silahlarını da jandarma savaş başlamadan alıp Baküye iade etmişti, ne kadar para  önermişdise  de kendine resmen mahsus olan silahını onlardan geri alamamıştı,-ben rütbemi kurban veremem, bu işde para lafina yer yoktu-demişti. Daha sonra ise bu işin aslından haberdar olanlar anlatıyorlardı ki silahlar Baküye falan verilmemiş, Gorusdaki rus birleşmelerinin eliyle ermenilere hediye verilmişdir. Böyle bir yalanda uğdurmuşlar ki guya ermeni sakallıları hücüm ederek tüm silahları götürmüşler. 

    …Gözünün önüne ilk gelen  kız kardeşi Sekine oldu, kendini eve nasıl, ne zaman attığını, mermi, kurşun sesleri yaklaştıkca karısını, 2 yavru çoçuğunu, ardından da kız kardeşini Hekeri çayının kenarındaki kamışlığa nasıl ulaştırtığını, hiç düşünmeden kendini suya vurup hepsini sağ-salim çayın o tarafına geçirmeğini, üst-başları sel suyun içerisinde gelip Sumgayıta varmalarını sonralar ne kadar uğraşmıştısa normal sırasıyla hatırlasın, ama her defasında sanki gözünün önü kapanmıştı, kesik kesik film şeridiydi sanki, bir daha tekraren gözünün önüne getirememişti. Savaş başladığından  geçen 5 yıllık sürede 5 kat daha fazla ölüsü, esiri, rehini oldu yalnızca bu son günde bir köyün. Sonralar her kes öğrendi ki , aslında geceyken bölgeyi koruyan tüm alay asgerleri, silah sursatıyla beraber yukarıdan verilmiş emre itaet ederek bölgeni tamamen terk etmişler, Kelbecer, Şuşa, Laçın....buralarda da aynı senaryo  tekrar olmuştu.

 Yatakhanede kendileri için barınak bulmuşlardı. Cebinde getirdiği parası bittikten  sonra iş için umut ettiği tüm kapıları çalmış, zayıf yüzüne, bir az da terbiyeli görünüşüne  bakan, yüksek öğretimli olduğunu  bilenler onu  hiç amele de götürmeği kendilerine reva bilmemişlerdi,  o da öyle işsiz kala kalmıştı.

Ne zamandır ki evde yavan ekmekten, makarnadan  başka hiç bir şey yenilmiyordu. Ev kız kardeşinin emekli maaşına, bir de göçmenler için devlet tarafından ayrılmış ekmek parasına göz dikmişti. Okulların açılma zamanına da az kalıyordu , çocukların elbiseleri de hala Gubatlıdan getirdikleriydi, dökülüp gidiyordu. Kendisi de hepsinden berbat haldeydi. Her gün baş götürüp şehre gidiyor, içeri girdiğinde umut dolu bakışlar ona doğru dikiliyordu: -bir iş bula bilmedin mi? Yalnızca kız kardeşi cesaret edip sora biliyordu.

Komşuları  Nürettin onların durumlarından haberdardı, her zamanki gibi akşam tarafı elinde klor tezgahı eve döndüğünde yine gördü Gabili, hemende sohbete geçti:- boşu boşuna işsiz kalmakla hiç kimse senin evine ekmek getirmeyecek, gel yarından itibaren benimle beraber çalışmağa gidelim, korkma, son zamanlar yalnızca Bakü etrafında dolaşıyorum, hiç kimse seni görecek değil, senin işin sadece bana yardım etmek olacak, sonra da yavaş-yavaş kendin yalnız gidersin, hiç olmazsa ekmek parası kazanılıyor, Allahın verdiğine bereket.

Bir kaç gün bir yerde çalıştılar, işin usulünü öğrendi.

İlk  defaydı ki, tekbaşına klor satmağa gidiyordu, heyecandan tüm geceni uyuyamamıştı. Akşam da bu sebeple eşi patates kızartması hazırlamıştı, evde olan yağın dibini de sıyırıp katmıştı ki lezzetli olsun, kendisine  yemek de götürecekti , öğlen belki geç gelir ve ya hiç gelemez diye. Bunu da sonbeşiyi demişti:- baba, bana yarın ayakkabı alırsın, sonraki gün  de çanta... Öyle zann ediyordu ki, her gün için birine yetecek kadar para kazanılacak .

İşe öyle zamanlarda gidiyordu ki, etrafta onu görecek kimseler olmasın. Otobüsde toplam 5 kişi vardı. Geçip en son koltuğa oturdu. Keşke onu gören olmasın diye kendi içinde dua da etti, her işin arkasından gitmeyi aklına getirmişti, bir tek bu klor satmaktan ilave, fakat ummadığı da gelip karşısına çıkmıştı...

Otobüsü durdurup yere indi, henüz hava karanlıktı, arabasını açdı, klor bidonunu, şişeleri, ağızlığı düzene soktu. Arabanın tutacağından sıkıca yapışıp yüz tuttu Bakünün yeni diye anılan 9-cu küçük bölgesine. Aklına gelen bu oldu ki,  ne olur bir tek onu tanıyanlardan birisi görmesin. O an aklından geçen düşünceden acı bir gülüşte kondu yüzüne; genel mühendis çalıştığı zamanlardı, çocuk hastalanmıştı, eşiyle beraber çocuğu şehre getirmişlerdi, kardeşinin evinden sokağa çıkanda karısı ne kadar ısrar etmişdiyse çocuk arabasını sen sür, o utanmıştı yakın durmağa. Ama şimdi... Çok az bir kısım evlede ışık yanıyordu, daha erkendi, kimdi şimdilerde klor alan. Arabasını apartmanlardan aralıdaki boş,  sakin bir  yere sürdü ki, bir az zaman  geçsin. Çocukken  telden araba düzeltip kuş otarmağa getmeği, yolda araba kullanması birer birer hatırına geldi, hatta dilinin altında o zamanlardaki gibi vı-vı-vıvıı da yaptı sanki araba kulanıyormuş, arkasında insan boyundan da yükseğe  uzanmış tenha bir ağaç gördü. O günlere dönmüştü sanki: 6-7 yaşlı çocuktu, evlerinin yukarı kısmında da aynen böyle bir tenha duran ağaç vardı, en çok sevdiği uğraşısı hindi kuşu otarmağa giderken o ağacın başına çıkıp bildiği beş-on kelimeden ibaret şarkıları söylemekti, biri de komşuları Zakir amcanın ot biçerken büyük bir hayranlık duyarak söylediği «Küy çayından gelen yaye sözüm var, sevgilim»-bir tek bu  satrı biliyordu , onun gibi söyledi, zaten bildiği de sadece bir tek bu satırdan ibaretti, ama her defa değişik türde söylüyordu. Güldü, şimdi hatırına geldi ki o da çocukken r harfini söyleyemiyordu. Hatta bir şiir de bestelemişti kendine: bu yıladek r harfini, ben söyleyemedim, gah ğ ile, gah y ile, kelimeleri düzeltirdim. Gazetede, ve ya kitapta, nerede görsem r harini, kesip o olan yeri, karalardım üzerini. Bir gün marelim bozuldu, oturup kederlendim, düşündüm ki her halde hiç bir kız beni böyle kabul etmez...uzun şiirdi, sonu da böyleydi ki,  Zakir amca diyor sürekli dırrrrr, zırrrr, kırr, vııırrrr söyle, dilin düzelecek, diyorum peki sen neden böyle yapmadın,  sen hala da söyleyemiyorsun, o da diyordu ki bana anlatan olmadı zamanında, artık çok geç, ama senin dilin düzele bilir, ben sana ne diyorsam onu da yap, başka şeye karışma, daha çocuksun. İşte öyle de dili her kelimeye alıştı. 

Sabahın alakaranlığında aklına girmiş düşünceden kendini alıkoyamadı, bir kaç denemeden sonra isteğine ulaştı, bir eliyle ağaçın gövdesinden tutup önce ayakları üzerinde durdu, sıkıca gevşedi, ciğerlerine hava doldurup bıraktı, düşündü ki ne kadar güzel bir şey bu ki hava her kes için bedava, ne kadar istiyorsan  al ciğerlerine, bırak dışarı. -Klor var, klooor,  iki defa bağırıp kendini kontrol etti. Kendi sesinin iyi olduğuna ikna oldu. Düşündü ki keşke üşenmeseydi de inip aşağıdan kendi dürümünü de götürüp burdaca yerdi, tıpkı çocukluğundaki gibi...Annesinin sesi geldi kulağına –çocuğum dikkat et düşersin, kargalar, kedi kuşları hindu kuşlarını alıp götürür, tetikte ol hep ... derdi. Kederlendi. Hiç çocukkende, okulda okuduğu müddetcede kimse onu acıtacak tek kelime bile söylememişti, onun kalbini kıracak laf etmemişti, terbiyesine, ilmine baxıp hep saygı duymuşlardı.-Canım annem , iyi ki oğlunun bu gününü görmedin, yoksa dayanamazdın buna...

Karşısına çıkan ilk apartmanın önünde durdu. Ekmek almak için gidip gelenlerin bir kaçına selam verdi, günaydın dedi, cevap alamayınca aniden hatırladı ki bura şehir ya, burada tanımadık birisine selam vermiyorlar. Önce bir kaç defa denedise de sesi çıkmadı, yada o öyle zann etti ki sesi çıkmıyor .-Klor var, klooor... ve birden hatırladı ki, katkısız, temiz klor söylemeği unutmuş, komşusu kendi diliyle demiştiki her birine azacık su da ilave et, fakat o kendi vicdanına yedirememişti, ona nasıl vermiştise öyle de götürüp gelmişti, ilk işine haram katmağa gönlü razı olmamıştı...-Klooor var, temiz ve katkısız klor...Acaba çok mu alçak sesle söyledim, duyan olmuş mudur? Hiç pencereden bakan da yoktu, her halde duyan olmamıştır.-Klooooooor. Birinci katta ışık yandı, kalbinde hemen bir umut kığılcımı yarandı, tam olarak umutlanmak için bir defa daha bağırdı -klor alın, ter temiz , katkısız kloooor... balkonun kapısı açıldı, şişman, kıllı erkekti, üzerinde de bornoz, düşündü ki her halde acelesinden yalnışlıkla karısınınkını giymiş- ulan , gel kapıya. Görünüşünden korktusa da seviniyordu , yüreğinden geçirdi  ki bari bir az çok alsın da , çabucak  satayım onun da parasına gidip tekrar yeni klor getireyim, zor olan ilk seferi başarmaktır, gerisi kendiliyinden gelir. Kapını kendisi açtı -gir içeri, getir o elindekini, kolundan öyle sıkı yapışmıştı ki, sanki bir tehlikeli hırsız geçirip eline, bırakırsa elinden çıkar, tuvaletin kapısını açtı :-Kaldır dök buraya ne varsa hepsini, ne diyorsam onu da yap,  senin alçak..., sabahın tatlı rüyasını da bırakmıyorsunuz uyuyalım , ağzını açıp tek kelime bile edemedi ki vallahi bu benim ilk seferim, kelimesi  ağzında kaldı -kaldır, diyorum sana, senin...hepsini dök..., kapının yanındaki torbasına da bir tekme vurup, boşalmış bidonuda kafasına vurmak istedikte eliyle başını tuttu, omuzuna değdi, ardınca da bir tekme, sonuncu küfür bunların hepsinden beter oldu , o henüz böylesini ömrü boyunca duymamıştı...

…Kollarını deminki  ağacın gövdesine dolayıp yüzünü dayadı, için-için hıçkırtısı hönkürtüye dönüştü, hayatı boyunca bir tek annesinin öldüğü gün böyle ağlamıştı: - anne, annecim...

 Ağustos 1997.yıl

Utandı

-çekiydek vay, çok güzel çekiydek, çekiydek  alın...ses elektrikli tren  gibi  yırgalana-yırgalana gah ileri gidiyordu, gah geri, kesiliyordu, kalkıp iniyordu -çekiydek alsanıza...sanki yalvarıyordu, ses her defa onun düşüncesini yarım bırakıyordu , hatırlanacak gibi olup hemen de unutuluyordu, bir defa arkasına döndü  baksın, belki bu tatlı sesin sahibini görür. Sesin sahibi küçük bir çocuktu, en fazla 5-6 yaşı olurdu, yüzünü diğer tarafa tutmuştu, galiba birisi çekirdek alıyordu, hiç ondan beklenmedik bir şeydi bu ama onun da canı çekirdek çekmişti , cebinden para çıkarıp hazır tuttu,-çekiydek mi almak  istiyoysunuz , artık ses onun tam önündeydi, kafasını yukarı kaldırıp baktı, göz-göze geldiler - Şa-şı, bu sen misin?...şaşırdılar, çocuk şaşkınlığından ne yapacağını bilmedi, o da hemen tanımıştı, galiba selam vermek istiyordu, elini uzattığında hatayla çekirdek kutusunu yere düşürdü, çekirdekler trene döküldü, yanakları kızarmış çocuk kapıya taraf koşmağa başladı  -Şaşı,çocuğum dur bir dakika, diyeceklerim var sana, daha sonra durdu, çocuk o biri vagona  koşup girmişti, anladı ki, daha geri dönmeyecek, bu trene bindiğine pişman oldu, yerine döndü, çekirdek tumları, plastik kap, bardak yerle bir olmuştu, kendi kendini azarladı ,  hiç bu güne kadar  Sumgayıttan Baküye elektrikli trenle gelmemiştim bu gün neden geldim ki sanki, çocuğu da pişman ettim diye düşünüp üzüldü...etraftakılarda hiç bir şey anlayıp bilmeden garip garip bu manzaranı seyr ediyorlardı ,...bari hiç olmazsa, tutup yüzünden bir çimdik koparamadım  o zamanlardaki gibi,  hayf...

Köyde komşuydular, yolun bir yüzünde onlar oluyordu, diğer yüzünde bunlar, her defa onu görürken bir bahaneyle yanına çağırıp konuşturuyordu, ninesi demişken geveze geveze sohbet ediyordu- ay Şaşı, sen hala da  yatağına işiyorsun - vallahi hayır ,-hayır ne bee, peki  odunun üzerine serilmiş döşek senin değil mi? – hayır yaa o  Tutu ablamın döşeği, benimki o tarafta duruyor- gece yine deden nineni dövüyordu, sen neden buna müsade ediyorsun yahu, taşı al dur önünde, de ki eğer ninemi bir daha vursan bu taşla kafanı yaracağım  -yok ya, beni  de dövey o zaman...  tosun Şahpazı ninesi her defa bize bir şey için gönderdiğinde mutlaka beş altı defa arkasından bağırardı- Allah aşkına o köpeği az havlatın orada, bırakın çabucak dönsün, görülecek bir sürü işim var, Şaşını kimdi geri gönderen, zaten zorla geçiyordu elimize. Ninesi her defasında derdi- madem ki, çocuğa karşı böyle bir ilgin var, kendin evlen,  çocuğunu istediğin kadar konuştur, sev yahu...Şaşı, izin ver bir tane daha öpeyim, sonra gidersin, bir bak sana ne vereceğim, zaten ona da önemli olan karnına gidecek bir şeyin olmasıydı...Ruslar Gubatlını işgal edip ermenilere armağan ettikten beri yani tam üç yıl müddetinde görmüyordu şu komşularını, ama biliyordu ki Sumgayıtta bir istasyonda 2 küçücük odaya sığınmışlardı, defalarca evde ondan bahs etmişlerdi ki, acaba Şahbaz şimdi ne yapıyor, büyümüş müdür...gördü görmesine ama böyle, sana ne diyeyim çocuk ya, niye kaçıyorsun ki sanki…  bak beni nasıl da pişman etti...

Bu olaydan artık uzun bir zaman geçmişti, bu seferde yine cenazeye gelmişti,  Zabitle, yani Şaşının babasıyla yakın arkadaşlardı, aynı okula gitmişlerdi, selamlaştılar, yeni ağzını açıp bir şeyler söylemek istiyordu ki, Zabit ondan önce davrandı:-Allah senin yüzünü karartmasın , çocuğun da ilk kazancını-biznesini mahv etmişsin, henüz 3-4 gündü çalışmağa başlamıştı, günlük ekmek paramızı getiriyordu hiç olmazsa, seni gördükten sonra ne kadar ısrar ettiysem, anlattıysam ki, yavrum benim Azer amcan köyden çıktığımızdan beri Mingerçevirde yaşıyor, buraya sadece Dadaş dayının cenazesine gelmiş, her halde acele ettiği için koşarak trene  binmiş. Seni  bir daha göremez hiç bir yerde… ama ne fayda, ne söylesek boş, çocuk o gün bu gündür alış-verişin taşını attı…..

                Temmuz 1995.yıl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Barıştılar

 Kapı bu sefer daha bir ısrarla çalındı.

    -sağar mısınız, duymuyor musunuz, kapını kırıyorlar, zalim oğlu hıpkı bizim Allahverdi gibi çalıyor kapını.

    -Samet, bak bir kim gelmiş!...Gelen ayaklarına kurban olayım senin, ay kardeş! 

 önce  yüz-yüze durup bir-birine baktılar, gördüklerinin rüya olmadığına inanıp bir anlık düşünceden sonra sessisce yüz-yüze sıkılıp bir birine sarıldılar. İkisi de ağlıyordu, hemde için-için, fakat her ikisi de bunu diğerinin görmemesini istiyordu.

-Kardeş , ne kadar değişmişsin…

-Peki hiç kendinden haberin var mı???  Sen neden bu haldesin...yaşlanıyoruz, zaman kendi görevini yapıyor.

Koltukta yan yana oturmuşlardı. Elleri deminden beri bir birine yapışmıştı, göz-göze, bir daha hiç bir zaman ayrılmayacaklarmış gibi. Bu günü her ikisi uzun zamandan beri kalplerinde bekliyorlardı, yalnızca ikisi değil çoğu….

  Öz kardeşlerdi. Sadece ikisiydi, üçüncüleri yoktu, bir kız kardeşleri de olmuştu ama genç kızken bu dünyadan göçüp rahmetli olmuştu. Yoksullukla büyümüş, okuyup ev-eşiğe sahip olmuşlardı, büyüğü mühendis, küçüğü doktordu. Bir bahçede aynı büyüklükte, aynı şekilde iki ev dikmişlerdi, sonra kura çekip  her biri evlerden birini götürmüştü, hiç aralarında hisar bile yoktu. Önceleri yeme içmeleri de aynı yerdeydi, yalnızca uyudukları zamanlarda ayrılıyorlardı. Sonra...sonrasını hiç kendileri bile anlayamadı ne oldu, nasıl oldu. Ama, kadın-çocuk sonra ne kadar düşündüyse  yalnızca bir olanak buldular ki, galiba onların aralarının soğumasına neden toprak meselesi olmuştu; Allahverdi büyük oğluna düğün yapmıştı, ona ev diktirmek istiyordu, Samede demişti sen evin arkasından hasarını 2-3 metre öne çek, Vahit için  bir ev dikelim. O da cevap vermişti ki, benimde oğlum-Şahit de bu gün yarın evlenmelidir, ben de ona ev diktirmeliyim.

İşte o zamandan beri aralarında soğukluk yaranmıştı. Şimdi hepsi ermeniye kalan bir avuç toprak için.

Kadın çocuk her kes kendi işindeydi, tüm gün eskiden olduğu gibi yine mihriban, yine mutlu mesut geçinip gidiyorlardı, fakat iki kardeşin arasında sanki qaratikan kolu bitmişti. Garip bir küskünlüktü onlarınki.

Sametin ayağı kırılmıştı, komşu onu arabasına bindirip Baküye götürmek istediğinde Allahverdi komşuya kızmıştı ki, onun kardeşi çocuklarının kafasına taş mı düşmüş, yoksa hepsi birer birer ölmüşler mi, sen götürüyorsun onu Baküye.

Çocukları  büyümüştü. Kızları için onlar, oğulları içinse kendileri kapı açmalı olmuştu. Bunların elçiliğinde o, onlarınkında da bu meclisin başında oturmuştu, büyüklük etmişti, hayırlı olsun demişti. Torunları vardı, bir bakıyordun ki, bu biri evde bir çocuk ağlıyor, sakinleştiremiyorlar, Allah o günden korusun  ki, evde olurlardı ve çocuğun ağladığını duyarlardı, işte o zaman kıyameti koparırlardı ki, neden gidip onu susturmuyorsunuz. Hiç kendi evindeki torunları ağladığında öyle yapmıyorlardı.

Vahit anlattı ki, geçen yıl amcamın kötü olduğu haberi gelmişti, onun astımı var biliyorsun, dili kurumuşun biri söylemiş, sen onun ne halde olduğunu görseydin, araba hızından sanki gökte uçuyor, bu hala diyor ki,  «hızlı kullan arabayı»!.-a kişi , ölmeğimizi mi istiyorsun?-ölürsek ölelim. Mahalleye vardığımızda bir baktık ki hiç bir şeyciği yokmuş. Arabadan inip görüşmeğimize bile fırsat vermedi-hemen geri dönün dedi. Ah , kişi ne haldeydi tahmin edemezsin, sen ömrün boyunca düşünebilir miydin, dedemin gözünden bir damla olsun yaş akar, kişi sanki ölmüştü, sonradan dirildi. Tekrar  dedim ki, vallahi sonra geç olucak, 30 yıl da küskün olmak olur, ama sizin de artık barışma zamanınız geldi, hayat bu, bir bakarsın,hiç bir şey sandığın gibi olmaz, o zaman el içinde rezil olursunuz, zaten o günden sonra gördüm ki, artık dayanamıyor.

Göçmen olduklarında Allahverdi Bakuden 200 kilometre aralıda Saatlıda oturan bacanağının evine yerleşmişti. Samet öğrenir ki, durumu ağırdır. Hemen Bakuden bir araba tutup oraya geliyor, doktorunu buluyor, üstüne üstlük kendi doktor arkadaşını da onunla beraber gönderiyor eve, evin önünde her ikisine ısrarla söylüyor ki, benim geldiğimden haberi olmasın , iyice bir kontrol edin, durumunu bana olduğu gibi söyleyin, doktor müayene ediyor, teşhis sonuçlarını toplayıp beraberce gözden geçiriyorlar, tedavi yazıyorlar, ilaç falan ne gerekiyorsa alıp onlara veriyor ve kendi de evine dönüyor, kimseye nerede olduğunu, niçin gittiğini söylemiyor. Sabahsı gün yeğenlerini şehirde ne kadar azarladı ki, sizin namusunuz buna nasıl müsade ediyor kendiniz burada gül gibi geçinip gidiyorken, zavallı anne babanız orada kalmış. Yarı kolaylıkla, yarı zorlukla onları da Baküye getirdiler. Kısacası bunların dargınlığı bir başkaydı.

...Bu haberi bana Şahit verdi, o zaman ben daha Mingeçevirdeydim , hemde bir bağırıp çağırıyor ki, nasıl olurda sen bu haberi duymazsın , tüm televizyonlar, radiyolar hepsi bu haberden bahs ediyor. –soruyorum yahu anlatsana ne olmuş? Telefonda asıp kesiyor –önce duydukılarıma inanamadım, nasıl bir aceleyle gelmişimse hiç mağazanın kapısını bile kapatmamışım, geldiğim de onlar artık çıkmışlardı. Giderken de demiş ki, gece iki kardeş bu demir yatakta  uyuyacağız,  her halde çocukluklarını hatırlamışlar, bilmiryor muydunuz o tür bağlılığın,samimiyetin sonu 30 yıllık  gücenmeyle sonuçlanacak.

-Peki ya şimdi nerdeler?

-Bizim Gubadlıda komşumuz vardı, şunların çoçukluq arkadaşı, Mehdi kişi, rahmetli oldu, Allah rahmet eylesin, galiba bu işe asıl vesile de o olmuş, şimdi gitmişler oraya, dedim ben gözlerimle görmeğince hayatta inanmam , gittim ki, elleri hala da bir birinde, işte o zaman anladım artık bu haberin doğru olduğuna, döndüm pazara bir tane sağlıklı koyun alıp getirdim bahçeye, bağladım kapıya, onların ayaklarının altında kurban keseceğim, kebapçı da tüm hazırlığıyla kapının önünde bekliyor .Yazık , eğer komşu rahmetli olmasaydı, Saybalı dayını da zurnacı ekibini de çağırırdım, arkadaş- tanıdık kim varsa her kes gözün aydına geliyor ...  Şimdi sen de kendin karar ver. Eğer ki,böyle bir tarihi ve önemli günü kendi gözlerinle görmek istiyorsan, hemen yetiş.

Ama gerçekten de muhteşem bir haber  bu, zaten ben de her ikisinde çekmiştim çekeceğim kadar. Çünkü bir kaç defa ben de onları tekrar bir araya getirmek, bu dargınlığa son vermek istemiştim, fakat red cevabımı almış oturmuştum yerimde, artık onların bu dünyada barışmalarından elimi üzmüştüm açıkcası.

-Yemin ederim sırf onların yeniden bir araya gelmesi, barışması için göçmen olmağa bile değermiş, eğer böyle bir olayı kaleme almazsan, ebedileştirmezsen gücenirim sana haberin olsun ,- Şahit söyledi.

...Bu olaydan bir ay geçmişti. Samet doktor sabah erkenden kendi çalışma odasında ölmüştü. Evden mutlu mesut çıkmış, 2 hasta kabul etmiş, 3-cü hasta odaya girdiğinde görmüş ki doktor eli kalbinin üstünde kafasını masaya koymuş.

Çocuklara, akrabalara en çok koyan, onları en çok inciten bir de Şahitin:-” babamdı , arkadaşım, kardeşim, sırdaşımdı”- deyip hönkürmesi, bir de Allahverdinin kardeşi için kazılmış mezara girip yüzünü göglere tutub Allaha yalvarması, kendine ölüm dilemegi, yüzünü torpağa sıkıp «kardeşim, benim canım kardeşim»-deyip sevmesi, «yol benimdi, tüm suçlarımın cezasını ölene kadar çekeceğim»-deyip için-için ağlamasaydı...

Şubat 2007.yıl

                                                      VEDA

• Siz kimsiniz?

Çok kötü bir zamanda yakalanmıştı, korktuğu başına gelmişti. Fırsat bulup gözlerinin yaşını silsede karşısında duran adamdan bunu gizleyemedi. Soru çok sert bir şekilde verilmişti ve cevabı da büyük sabırsızlıkla bekleniyordu. Heyecanlı olduğu hemen belli oluyordu. Bir gözü onda, bir gözüse mezar taşından bakan Annenin arasında kalmıştı.

• Bana cevap verin, siz bir yıldır buraya gelip gidiyorsunuz, lütfen beni üzmeyin, zaten ne zamandır cevapsız sorular, bitmek bilmeyen şübheler beni mahv ediyor. Siz kimsiniz, bu kadın, bu mezar benim Annemin! Peki ya siz kimisiniz?

Bir tek bu tür soruların sorulmasını, böyle bir buluşmanın olmasını istemiyordu bu hayatta. Çok kötü bir duruma düşmüştü hiç beklemediği, hesaba katmadığı bir anda.

• İzin verir misiniz Annemizle son defa vedalaşayım, bu gün buraya sırf bu yüzden gelmişim, ya kısmet, kim bilir bir daha ne zaman yolum düşer buralara...

“Fahiha” verdi şaşkın, intizarlı, sabırsız bakışlar eşliğinde. Yaklaşıp yüzünü buz gibi serin mezar taşına sürdü, bir an için göz göze geldiler, ağzından “hoşca kal Annem…” cümlesi çıksada hemen sözünü değiştirip “Allah rahmet eylesin” dedi.

Kabristandan beraber adımlarla çıktılar. Bir kaç dakika hiç birisi tek kelime bile etmedi. Kendi kendine düşünmeğe başladı, acaba açsın mı bu sırrı, yoksa taşısın mı kendisiyle ahirete kadar? Zorlukla ağzından çıkaracak hali yok ya...  Ama yanındakinin yüzüne baktığında hemen kararından vaz geçti. Sanki karşısındaki onun elinden kurtulup kaçacağından korkuyormuş gibi ondan bir adım bile ötede durmuyor, suratına sabırsızlık ifade eden bakışlarla bakıyordu. Az kalsın yalvarmağa başlayacaktı, gözleri ağzına dikilmiş vaziyetde kala kalmıştı...

Zaman kazanmak istiyordu bir azda... İhsan bulağında elini yüzünü yıkadı, daha sonra az ilerdeki sakız ağacının altındaki banka oturdular.

• Durum tamamen farklı, yani sizin düşündüğünüzde çok sadedir. Ben ne o rahmetliği, ne de sizin ailenizden kimsecikleri tanımıyorum, ne yakından ne uzaktan bir akrabalığımız da yoktur. Beni rahmetli Annenizin mezarına getiren duygu bam başkadır, anlatacaklarım size belki çok garip gelecek, belki de hiç inanmayacaksınız bana ama, ben zaten göçüp gidiyorum artık, sadece son defalık veda etmek için gelmiştim, buradan çıkar çıkmaz araba gelip götürecek beni Baküye, gideceğim buralardan, hem de temelli olarak... Mingeçevirden helalliğimi almışım, bir tek Anneniz kalmıştı, onu da en sona saklamıştım. Bu gün benim hayatımın en zor günü, sanki ikinci kez göçmen oluyormuşum gibi hiss ediyorum kendimi, çok alışmıştım buraya, çok... Ama gitmeğe mecburum. Eskiden düşünüyordum ki, vatana geri her kesden önce ben döneceğim, ama hala da bir umut, bir ışık gözükmüyor bu simsiyah tunelden...

Karşısındaki gencin sabrı git gide taşıyordu, heyecandan gözleri bir yerde duramıyordu.

• Allah aşkına beni üzmeyin, ne zamandır sizin buraya gelişinizden haberdar olmak için karşıdaki apartmandan bakan keslerden rica etmişim ki, sizin bir seferki gelmenizi bana mutlaka bildirsinler, hepsi de merak içinde bekliyorlar, mesele ne diye.
• Ben Gubatlıdanım. 1993-cü yılın 31 ağustosunda ev- barkımızdan göçgün düştük, mecbur kalıp tüm ailemizle beraber Mingeçevire yerleştik. Annemi orada daha yeni toprağa vermiştik, kırkıncı gününü vatandan uzaklarda geçirmeli olduk. Daha altmışını bile tamamlamamıştı. Azad öğretmeni tanırsınız her halde, 13 numaralı okulda öğretmen olarak çalışıyor, bizimle komşuydu, “Uzay” diye bilinen yerin yanındaki apartmanda oturuyoruz, daha doğrusu oturuyorduk... Rehmetli Azad öğretmeni getirip burada toprağa verdik, kabirlerin arasıyla geri dönüyordum, aniden gözüm rahmetli Annenin aksiyle çarpıştı, yüreğimden öyle bir acı geçti ki, bir adım bile atamaz hale düştüm, tüm bedenim titredi. Kendi Annemi görmüş gibi oldum, bir birlerine ne de çok benziyorlar, aynı hayalı, utangaç, hazin, hüzünlü, kalbin ta derinliklerine kadar ulaşmağı beceren içten bakışlar... Yaşıtlarda, onun da mezar taşı aynen böyleydi, beyaz mermerin üzerinde siyah baş örtülü, yaşmaklı, hangi tarafta durursan dur tam insanın gözlerinin içine, kalbinin derinliğine bakıyordu. İlk defa o gün gördüm Annenizi... Gözüm arkada, tüm düşüncelerim burada kaldı, bir an olsun aklımdan, hayalimden çıkmadı... Gece de kendi Annem girdi rüyama, tam Annenin durduğu yerdeydi- üzülme yavrum, ben işte burada çok yakınındayım, ne zaman canın sıkılsa buraya gel..... dedi.

Sabah erkenden işe gitmeden önce bir demet çiçek alıp geldim buraya... Sonra da her kara bayramlarda, yüreğim dolup taştığında, dayanamaz hale geldiğimde buraya geliyordum, hem de öyle bir zamanlarda geliyordum ki, beni gören olmasın, korka- korka, hırsız gibi... Çok dert yanmışım burada, Annene tüm varlığımla, kalbimle alışmıştım, burada ferahlanıyor, hafifleniyordum, Kuran-i Kerim okuyordum onun ruhuna, aynı zamanda da buradan çok uzaklarda kalmış kendi Anneme de bir hisse gönderiyordum böylece. Annemin vasiyetiydi: Bana bir tek borcunuz var, o da “Yasini-Şerif”dir, dualarınızdır. Yalnızca onu eksik etmeyin yeter bana. Son nefesine kadar kendi okurdu sureleri, artık yorulduğunda sessiz bakan gözleriyle diyordu sanki: Şimdi de siz okuyun...

Artık deminki huzursuzluktan, o ortamdan eser bile kalmamıştı. Şimdi karşısında duran adam tamamen başka birisiydi sanki, ince kalpli, yumuşak yürekli, gözleri yaşla dolu. Her dakika ellerini bir birine, saçlarına, yüzüne sürmekten kendini zorla alıkoyduğu her halinden belliydi.

• O ağacı da..... bizim sulamağımıza ihtiyaç bile kalmıyordu.
• Evet, o salkım söğütü de ben dikmiştim oraya. Mingeçevir köyündeki bağımızdan ağaç çok küçükken getirip diktim oraya, her gelişimde kendimle 1 litre su da getirip suluyordum. Allaha çok şükür yetişti, çabucak büyüdü. Biz 7 kardeş her birimiz 1 ağaç dikmiştik Annemizin mezarının etrafınca. Yetişti mi, yetişmedi mi, kabri, mezar taşı hala orda mı gece- gündüz hayalimden çıkmıyor, hep aklımın bir köşesinde duruyor... Keşke gösterişsiz, basit bir şey koysaydık mezar taşının yerine, belki o düşman gözlerden yan geçerdi, kim bilir... Kardeş sen bilemezsin, yurt- yuva, ev- bark, bağ- bahçe, pul- para her şey bir yana, daha bedeni bile soğumamış Anne, kardeş, arkadaş, ahbap kabrini oralarda bırakıp gelmek ne demektir, nasıl büyük bir acıdır. Hiç doyunca mezarına bakamadık, kabrine bile doyamadık. Her sabah güneş doğmadan önce 7 kardeş, komşular, gelinler dizilirdik bir sıraya, köyün başındaki düzenliğe çıkıp kabristana giderdik. Onlar doyunca ağlaya bilirlerdi, bizse.... Bizse sessiz sessiz göz yaşlarımızı içimize gömerdik. Bir avuç toprak bile götüremedik mezarının üstünden...

Ellerini avuçları arasına ne zaman aldığından haberi bile olmamıştı. Ara bir kesik- kesik sorular, ardından hıçgırığı duyuluyordu. Kendi kendine düşündü ki, ne kadar duygulu bir adammış, öyle bir Annenin de evladı böyle olmalı, iyi ki onunla ilgili düşüncelerinde yanılmamış, ona derdini anlattığına, bu sırrı açtığına pişman olmadı, aksinde aylardır kalbinin ta derinliklerinde biriktirdiği emsaysiz acıdan azacık da olsa kurtulmuştu.

• Sen Anneni nasıl oldu da kaybettin?
• Bizim derdimizden rahmetli oldu o da... Savaş gidiyordu o sıralar, bizde eli silah tutanlardandık, gece- gündüz sınırlardaydık, alay yok, devlet yok, her kesin aklı Baküdeydi, orada vazife, varlık, mal- mülk peşindelerdi. Vatan, toprak, namus hepsi unutulmuştu. Yalnızca kendi gücümüze, kuş avlamak için düşünülmüş silahlarla durmuştuk ermeni ve rusun karşısında. Her gün evinden sağ salim çıkmış kaç gencin cansız cesedini, kıpkırmızı kanlar içinde anne-kardeşine geri getiriyorduk. Gece-gündüz atışmalar, top-raket, mermi, kurşun yağmuru yağıyordu kafamıza. Bir azacık olsun ortam durgunlaştığında hemen eve koşuyorduk, her seferinde de Annemizi yolun kenarda durmuş bizi bekliyor buluyorduk. Bizi görünce sevinerek boynumuza sarılıyordu, ağlamaktan gözleri artık zayıflamıştı. Biz de bir değiliz, iki değiliz, 2 kardeşimde Terter- Goranboy illerindelerdi. Bir çok defa ölümle yüz yüze gelmiştik, her defasında da Annemi kurşun, mermiyle bizim aramızda görmüştüm. Her birimiz defalarca ölümden dönmüştük. Hayatta olduğu müddetce dualarıyla koruyordu bizi hep, o gittikten sonra başladı tüm belalarımız, faciayla dolu günlerimiz. Bir taraftan da şükr ediyorum ki, Annem görmedi göçmen olduğumuzu, bu acı dolu günlerimizi, içi dopdolu evlerimizi burakıp bir elbise ile terki veten olmamızı. Eğer tüm bunları görseydi muhakkak dayanamazdı. Eli, yüzü tüm gece- gündüz göklerdeydi- Allahım sen bana evlat acısı tattırma, yarabbim yavrularımı kıldığım namazlarıma, tuttuğum oruçlarıma bağışla, kendi büyüklüğün hatrına bizlere rahm eyle, son ver bu savaşlara, ölümlere.... Dayanamazdı sonra yaşadıklarımıza, evlatlarının müsibetlerini görmeğe, ama yine de dönseydi keşke, bari kabrine yüzümüzü dayayıp derdimizi anlata bilseydik... Anlaşılan, o toprakları bizlere böyle sevdirmek için o topraklarda Annelerimiz ebediyen uyumalılarmış. Allah bize nasip etmedi o mutluluğu. Kalbi o kadar inceydi ki tavuk- cüceye yem verirdi, kıyamazdı onları kovmağa. Kaç tane tavuk- cücesi öldüğünde onlar için çukur kazardı, toprağa gömerdi onları, her birisi için ayrı göz yaşı dökerdi. Eli, nefesi ekmek kokardı, doyamazdın ondan, o kadar da güzeldi ki, yüzünden nur damlardı sanki, hazin sesiyle Yasin-i Şerif okuduğunda evladını, kardeşini, eşini, kısacası bu hayatta en değerli insanını kaybetmiş kızlar- gelinler ağlamadan dinleyemez, derinden ah çekerlerdi. Bambaşkaydı benim Annem, çok benzerdi senin Annene.....
• Zaten aynı derdi taşıyoruz ikimizde, sanki sen kendi Anneni değil de benim Annemi anlatıyorsun deminden beri... Vallahi kardeş, sana yemin ederim o da tıpkı öyleydi, beyin kaması geçirerek göçtü edebiyet dünyasına. Kardeşim Ağdamda itgin düştü, öldüğünden haberimiz olsada cesedini alıp gelemedik. İşte o günden sonra feleğin çarhı aksine dönmeğe başladı, insanda ne kadar göz yaşı varmış Allahım?! Erkenden kalkıp gidiyorduk savaş alanına, yüzünü dağlara tutup oğul, oğul deyip kanlı göz yaşı dökerdi... Sesi de tutulmuştu artık, işte o derde kalbinde barınak yaparak gitti bu dünyadan.
• Derdimizde sanki daha da artar olmuşdu.... Anne yüreği dayanır mı sanıyorsun bunca derde?!

Her ikisinin de gözleri yaşla dolmuştu, ne kadar güçlü olmağa gayret etselerde, hiç birisi kendini tutamadı daha fazla.

Saatine baktı, ayrılma zamanıydı artık....

    -    Kardeş

    -    Ben Gafil

- Ben de Azer

Bir birilerine sıkıca sarıldılar, gören sanırdı ki yılların arkadaşı, ahbaplarılar.

• Bir daha buralara ne zaman yolun düşse şunu bil ki burada senin kardeşinin evi var, sakın unutma.
• Annemizi ziyaret etmeğe döneceyim mutlaka
• Allah bana da senin borcunu ödeme imkanı verir inşallah!!!

30 Ağustos 2004.yıl

KETEMEZ

Kapıdan içeri girer girmez ahırın, gübrenin kokusu  içine doldu, hasretli yankıyla bu kokunu içine çekti, «ohh beee» dedi, galiba bu ünlemi onlar da duymuşlardı. 

-Kurban olduğum, ne yapalım, bu tür heyvanlarsız köyde yaşamak olmuyor, siz kendinize bakmayın , biz bu kokuya öyle bir alışmışız ki eğer bir gün kokusunu ciğerlerimize almazsak hayatımızda bir şeyin eksik olduğunu düşünürüz.

Bilmiyorlardı yıllardır bu koku için nasıl yanıp tutuştuğunu, bu koku için elinde avucunda ne varsa hepsini birer birer vermeğe hazır olduğunu, nereden bileceklerdi ki...

-Sen hoş gelmişsin, gözümüz  üste  yerin var, her zaman  senin gibi değerli misafirimiz gelsin, bu ev-bark hepsi sana feda olsun, gelen ayaklarına sağlık. Hava bu gün çok güzeldi,  o yüzden sofrayı dışarda kurdurdum, buyur nerede oturmak istersen orada otur, kendini evindeymiş gibi hiss et.

 Öyle oturdu ki, yüzü bahçeye doğru baksın, sofranın üzerine konulan nimetlerden anlaşılıyordu ki onun gelişi için özel olarak hazırlanmışlar. Evin  ihtiyar kadını da yaklaşıp misafirlerine hoş geldin dedi.

 -Peki neden çocukları da getirmedin,kurbanın olayım, biz ki akrabayız , ben çok gelmişim sizin eve, Allah ermeninin yuvasını yıksın, o tür yer-yurdunuzdan, ev- barkınızdan etti sizi...

 -Annecim, yemek öncesi o  maymunu hatırlatma yine nolur, birakta afiyetle yemeğimizi yeyelim. Bunu da oğlu söyledi....

Ahırdan inek sesi geldi, ardınca da buzağı sesi, yeni  doğmuştu. Tuvalet de ahıra yakın yerde dikilmişti. Onlarınkı da aynen böyleydi. Ama onların tuvaleti tam  çayın üzerinde yarganın başındaydı, içeriden, tahtaların arasından  Eyin, Senger, Hertiz ormanları, Dondarlının eşi benzeri olmayan muhteşem yaylakları insanın avuçunun içi gibi gözüküyordu. Berşadın göz yaşı gibi temiz suları sanki ninni söylüyordu insana, balıklar  gözünün önünde   atılıp düşüyordu. Giren çıkmak bilmiyordu. İşte o zaman ard arda küçük taşlar yağıyordu tuvalete :- çabuk ol hadi çıksana, ora dinlenme yeri mi, senden başka insan yok mu, sanki locada  oturmuş film izliyor ... Gülümsündü, hayalindan ayrıldı.

-Emmi oğlu, öğlendir, bismillah ile başla yemeğe, biz baba çocuğu  yemekte ustayız, şimdi kendimiz sonuna çıkacağız! Ya Allah deyip masadaki nimetlerden yemeğe başladılar.

...Dede-baba ocaklıklarından çıkmamışlardı henüz, hiç eski odalarını bile sökmeğe yürekleri el vermiyordu, her tarafından yeni odalar ilave etmiş, eyvan , iki katlı çatı altı, eni on, uzunluğu otuz metre olan bir mağar dikmiş, üzerini de üzüm salkımları ile örtmüşlerdi . Mahalle gül- çiçeğin içerisinde yüzüyordu sanki. Insane böyle cennetten nasıl çıkar, böyle büyülü bir güzelliği nasıl arkasına bakmadan terk eder diye düşünüp dururlardı. Son beş yılı hiç durmaksızın çalışarak kendisine yeni dikilmiş apartmanda üç odalı ev alıp oraya taşınsada, henüz köyden tam olarak ayrılmamıştı, her cumartesi-Pazar, işten fırsat bulunca  köye gidiyordu. İl belediyesinde vazifede çalışırken de her hayvan otarma sırası geldiğinde izin alıp bizzat kendi gidiyordu. Yaya olarak dağda, derede mal, keçi peşinde koşmaktan bir an olsun bıkıp usanmıyordu. Hele keçiler karınlarını bir az doyurup sakinleşdikte  Galanın başına çıxıp aşağı doğru gelerek şiir de söylüyordu. İlk şiir defterini 5-ci sınıftayken edebiyat hocası Tahir Feyzi okuyub onunla dalga geçmiş hem de yazdığı şiirine gülmüştü, bunlar yetmiyormuş gibi hatta çocukları da ona karşı güldürtmüştü, işte o zamandan beri de şiir yazmağı bırakmıştı...

Baktığı her yerde evlerini, bahçelerini görüyordu,  kederlenmemek elde değildi, yediği her lokma boğazında düğümlenip kalıyordu sanki. Çoğu gibi o da  buralara gelip düştükten sonra o toprağın aslında gerçek güzelliğini idrak etmişti;-  meğerse nasıl bir cennetde yaşamışız…. diye düşünüp durur, geçte olsa her şeyi şimdi anlıyordu...

-Emmioğlu, Allah korusun, acıyan bir yerin mi var, rahatsız mısın? Niyeyse bir garip gözüküyorsun gözüme, bakıyorum senin yeyip içmeyle pek aran yok, bunu da içelim o günün şerefine ki, insallah bir gün yine sizin Gubatlıdaki bahçenizde toplanıp, hep beraber o dört gözle beklenen günü kutlayacağız, sizin evde misafir olacağız.

-Siz oturun, ben bir bağ-bahçeye bakıp geleyim ,-deyip ayağa kalktı.

Yıllardır hasret kaldığı ahırın kokusuydu sanki kendine doğru çekiyordu onu , içeri girmekten  kendini alıkoyamadı. Kapının ağzında  siyah inek bağlamışlardı, yavrusunu seviyordu, karşısında yabancı gördüğü an onlara, en önemlisi de yeni doğmuş yavrusuna bir zarar gelir diye itkildi, yavrusuna sahip çıkar hal aldı, büyük ihtimal dün doğurmuştu,buzağı daha ineğin memesini  bulamıyordu, çenesinden tutup ağzını memesine diredi. Ağzından süt akıyordu, süt dedikte daha ağız olur, bir kerecik piştiğinde yumurta sarısının omleti gibi sarı, tatlı oluyor...ne diyorduk onun ismine, lanet şeytana, yufkanın arasına düzüp  dürüm yapıp afiyetle yiyorduk, garip tadı vardı, ineklerinin doğurmasına daha  kaç gün kala hasretle bekliyorlardı, neydi onun ismi, ne ?…yine hatırlayamadı,  kelime tam hatırlanacak olduğunda yine unutuluyordu… Sonra iki-üç gün de bulamasının içine ekmek doğrayıb yiyorduk, ya da pirinç  üzerine  döküyor öyle yiyorduk. Ne diyorduk ona... Gübrenin kokusunu bir daha da ciğerlerine çekti. Onların da siyah  ineği vardı, «Gemer» diyorlardı ismine, annesinin inek sağarken okuduğu sıcak avazlı sesi geldi sanki kulaklarına, yüreği titredi, doluksundu. Her köye geldiğinde mutlaka ahıra uğrardı, hemen de koku elbisesine çökerdi, eve döndüğünde, daha yeni kapıdan girer girmez diyorlardı ki sanki tövlenin tüm kokusunu kendinle beraber taşımışsın, elbiselerinin hepsini  çıkarıp asıyorlardı havaya, ama kendi çok seviyordu bu kokuyu, hele hastalandığında, nezle olduğunda giriyordu ahıra süpürgeni eline alıp başlıyordu oranı temizlemeğe, tez bir zamanda  da terleyip tüm hastalığını terle def ediyordu, oraya hasta girip sağlam çıkıyordu. Neydi onun ismi, tadı da tam dilinin ucuna kadar gelip çıkmıştı...Bağ-bahçeni bir daha dolandı, nereye bakarsa baksın oradaki, kendi bahçelerindeki ağaçları gelip duruyordu gözünün önünde.

Onu çağırıyorlardı. Dönüp tekrar deminki  yerine oturdu. Dilinin ucuna kadar gelip gidiyordu o kelime, bir türlü hatırlayamıyordu, fakat sormağa utanıyordu....

-Emmioğlu, senin gelişin misafir gelişi olmadı, her halde çocukları getirmediğin için bağazından geçmiyor, ama biz inşallah size geldiğimizde böle az yemiyeceğiz…

Vedalaşıp arabaya bindiler. Köyle Mingeçevirin arası 5-6 kilometre olurdu. O bir türlü bulamadığı kelime yüzünden dilinden, düşüncesinden göçmen olmuştu sanki, onu rahat bırakmıyordu, düşmüştü o kelimenin peşine, kovuyordu, kovuyordu fakat  tutamıyordu, sıkılıyordu, sinirleniyordu, aynı zamanda da o kelimeden utanıyordu, eziliyordu o kelimenin karşısında, düşünüyordu ki kelime de söylenmedikce dile gelmiyor, insandan uzak kaçıyor, kendini tutma fırsatı vermiyor, sanki onu unutmanın öcünü alıyor insandan...

Apartmanın  önüne varmışlardı, arabadaki söze başladı:- Ya hiç iyi olmadı bu seferki gelişin, doğru dürüst bir şeyler de yemedin, annem çocuklar için azacık da olsa köy sovgatı  koymuş-yoğurt, peynir, kete, pekmez…

-Ke-te-mezzz... nihayet buldum, ketemez, sağolasın ya…..

Şaşırmış halde:-emmioğlu, o ne öyle ?

-Hiiiç...

Kapıyı yüzüne açan eşi önce biraz şaşırmış halde yerindece kala kaldı, neden sonra nefesini içine çekerek :- Vallahi senden köy kokusu geliyor diye sevinçle eşine baktı...Yüzünü kocasının elbisesine sürdü, kokladı… kederlendi…. :- bu koku, evet aynı o koku, vallahi köyümüzün kokusudu.....

X

22 yıldır ayak basıb üzünü göremediyim Karabağda esir kalan köyüme, elimedir bu şeirler...

     Şuşa          
            
Göz açıb  gördüyüm köyüm talandı,
Elim-obam, yurdum oda kalandı,
Sensiz ne toy-bayram? Hepsi yalandı,
Hezin şarkılarım sene laylamdı,
Anam- Şuşam ağı deyen balandı.
Sensizem, garibem, tenhayam Şuşam,
Didergin balanam, ay güzel Şuşam,
Döyünen üreyim, gözümsen, Şuşam,
Dilimin ezberi, tek sözü Şuşam.

Cıdır düzü kan ağlayır ne vaktdı,
İsa bulak göz yaşını akıtdı,
Taleyine yazılan bu, ne bahtdı
Hatireler ruhuma tek dayaktı,
Hesretine dözmür yürek, ay Şuşam,
Sene bağlı arzu, dilek, ay Şuşam.
Bağışlarmı Şuşam günahımızı?!
Kırma Sen ay Allah, gümanımızı...

Harayına elim yetmir, ay Şuşam,
Hayalımdan ismin getmir, ay Şuşam
Al beni koynuna, seninəm Şuşam,
Anamsan, ben senin balanam, Şuşam,
Vüsalına kaş ki çatam, ay Şuşam,
Hesretim, dileyim, Şuşamdı, Şuşam,
Tek arzum, isteyim Şuşamdı, Şuşam,
Şuşa, Şu-şaaaaaa...

       Qubadlı

Elim çatmır, ünüm getmir dağlara
Canım, gözüm Qubadlıda kalıbdı.
Sebir, dözüm daha yetmir dadıma
Ruhum, sözüm Qubadlıda kalıbdı.

Ağaçay, Hekeri, Berşad ordadı
Senger, Kala, Haçakaya dardadı,
Hecer Hanım! Kaçaq Nebin hardadı?
Ulu dağlar gözü yolda kalıbdı.

Siyasiler oyununda kaldık mat
Bu mekrli gedişlerde olduk mat
Alan namerd, satan bedzat
Er oğullar eli yanda kalıbdı.

Yurddan ayrı düşen garib, yesirdi
Döne bilmir el yerine, ne sirdi?
İyirmi yıldır Vatan orda esirdi,
Kaydışımız tek Allaha kalıbdı.


 Aşık qardaş “Dilqemi” yok, “Çengi” çal !

Aşık kardaş, «Dilqemi» çal, «Dilqemi»
Söz acizdi, deye bilmir dil qemi
Gözlerimdə gam yaşı var, sil nemi
Yurd hesreti yaman didir sinemi
Çal ay aşık, «Dilqemi» çal, «Dilqemi».

Yine ruhum o dağlarda dolanır,
Gözüm uzak qerib yurda boylanır,
O yerlerçin vallah ağzım sulanır,
Al koynuna, apar beni, «Dilqemi»
El obama kaytar beni, «Dilqemi».

Gece uyqularda, gundüz hayalda
Gezib   dolanıram yamacda, yalda  
Yorğun düşüb fikrim bu uzak yolda
Kesme sesin, koy uzansın şu demim
Sazdı tekce gariblerin hemdemi
Aşık kardaş, «Dilqemi» çal, «Dilqemi».

...Ağlattığın yeter besdir, sus daha
Keç “Cengi”yə, el-obanı harayla,
Bu yaranı qoyma qaysaq bağlaya
Belke sesin köksümüzü dağlaya
Bar sesinlə titret bizi, “Cengi” çal,
El aşığı oyat bizi, “Cengi” çal!

Yurd, yuvamız yağılara  qalıbdı
Ağır eller gözü  yolda qalıbdı,
Dağ, kayalar bu sebrə mat qalıbdı,
Yağılara girov qalan  kabrimiz
Bağışlamaz, haykır, taşsın sebrimiz.

Gör nə vaktdı kan ağlayır Hekeri
Perik düşdü  bu ellerin erleri,
Yurd derdinden yokdu derdin beteri
İçimizə yanğı, ağrı, acı tep,
Zengule vur, yaramıza sen duz sep.
Canım aşık, yeter daha, «Cengi» çal.

Garib yetim kibi sızlayır Vatan
Bir “Cengi” çal el-obanı çağır sen
Belke senin haray çeken sesinden
Tüstüleyen ocağımız od ala
Mürgü döyen gayretimiz oyana.
Sekset, titret, haqq aşığı, “Cengi” çal,

Hüner, namus, gayret zamanıdır - “Cengi” çal!

                                       

 

Abdulla Hacı Neriman oğlu 1959.yılda Qubadlı ilinin Saray köyünde doğulub. Universite tahsili alıb doğma ilinde devlet görevlerinde çalışıb, 15 yıl resmi devlet haber acansı AzerTAc-da editor, Azerbaycan Respublikası Prezidenti yanında Stratejik Araştırmalar Merkezində, Senaye ve Energetika Bakanlığında, Alternatif ve Yenilenebilir Enerji Menbelerinden İstifade üzre Devlet Agentliyinde işleyib, hazırda  Azerbaycan Respublikası Prezidenti yanında Bilik Fondunda Ölke içi projeler sektorunun müdiridir. “Zengezur” Cemiyetləri Birligi İdari Heyetinin sedri, Karabağ müharibesi veteranı, ehtiyatda olan zabitdir. Azerbaycan Yazarlar Birligi üyesidir, 14 kitabı neşr edilib. Bu kitaba dahil edilen hikayeleri edebi dergilerde derc edilib.