Sarı sözünün dilimizdə rəngdən savayı başqa işlənmə məqamlarına da nəzər salaq; sazın sarı simi, qəlbimin sarı teli, sarısını udmaq, gözümün sarısı, ürəyimin sarı siminə toxundun, lap sarı simə vurdun və sair söz birləşmələrinin tərkibində sarı – təyindir, incə, zərif mənalarını ifadə edir.
Sarı rəng Günəşin, işığın rəmzidir, insanda enerji, ilıq duyğu, xoş ruh, nəşəli sevinc, emosional hiss yaradır, qəlbə nüfuz edir, könül titrədir, yaddaşda silinməz izi qalır. Bir çox ölkənin gerbində, bayrağında, inancında sarı rəng simvollaşıb.
Sarı gəlin, Sarı bülbül, Sarı köynək, Sarıtel, Baş Sarıtel və sair xalq mahnı, aşıq havalarımızda incə, zərif, nazik ruh, sarı anlam yaşayır.
"Kitabi - Dədə Qorqud"dun ən yadda qalan obrazlarından biri “Ağca sazlar içində Sarı gönlər görübən taylar basan, Qara polad uz qılıcdan qayıtmayan, Qara-qara dağlardan, Qanlu-qanlu sulardan basıb keçən Qanlı qoca oğlı Qanturalının sevgilisi “gözəllər sərvəri”, “kimə baqsa, eşqiylə oda yaqar” Sarı donlu Selcan xatundur (incə ruhlu, nazik donlu, zərif geyimli). Ana kitabımızda Sarı ayamalı daha 3 qəhrəmanımız var. Ulu Türkün müqəddəs kitabında Sarı kimi, digər rəngli sözlərimiz də rəngbərəng çoxmənalılıq ifadə edib; qara, ağ, ala - böyük, geniş, torpaq, uca, duman-çən, igid, pis, uzun, hündür, uca mənalarında gen-bol işlənib, məsələn: “Qara yerin üstünə ağ ban evin tikdirmişdi. Ala sayvan göy yüzünə dirənmişdi» və sair.
Göz açıb ilk gördüyüm, könül verib ilk sevdiyim Qubadlımın 30 yer-yurd adında sarı, qara, ağ, ala –nın Dədə Qorqud yaşıdlı mənaları daşlaşıb qalıb və Sarıtəpə ətəyindəki 30 evli Saray kəndimizdə yaşı 80-i keçmiş 2 Sarı nənə yaşayırdı (Mənbə: Hacı Nərimanoğlu “Oğuz yurdum Qubadlım”, «Azərbaycan» jurnalı, 1999 -cu il № 7).
Və acı təəssüflər olsun bu kimi sadə həqiqətləri cəmiyyətimizə, doğma türk qardaşlarımıza, əcnəbilərə çatdıra bilmirik, ona görə “Sarı gəlin” dönüb olur “Dağlı gəlin”, “Böyük dəniz” olur “Çernoye more”...
Bu yazı sayğıdəyər alimimiz dosent Zaur Əliyevin “Sərkisyan Abdullah Gülə “Sarı gəlin” haqda nə demişdi? – Mahnının yaranma tarixçəsi” Həsən Padşah və onun EŞQ mahnısı “Sarı Gəlin” başlıqlı məqaləsinin təsiri ilə yazıldı: https://globalinfo.az/serkisyan-abdullah-gule-sari-gelin-haqda-ne-demisdi-mahninin-yaranma-tarixcesi/ 2025.01.24 20:42 Mədəniyyət.
Hacı Nərimanoğlu
Xəzər Universitetinin müəllimi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru
