6 января 2023 года в Баку на платформе ZOOM Института Систем Управления НАНА состоялась онлайн конференция, посвященная жизни и научно-производственной деятельности доктора технических наук, профессора, член-корреспондента НАНА Аскера Алекпер оглы Абдуллаева, бессменного основателя и директора НИПИ Нефтехимавтомат. Соорганизатором выступила национально-культурная автономия (НКА) азербайджанцев г. Москвы. Модератором был Рамиз Топуш оглы Гумбатов, д.т.н., проф. зав кафедры Бакинского Инжинерного Университета
С приветственным словом выступили: Али Мамед оглы Аббасов, д.т.н., проф. академик НАНА, директор Института Систем Управления НАНА, Тельман Аббас оглы Алиев д.т.н., проф. академик НАНА, заведующий лаборатории Института Систем Управления НАНА, Расим Магамед оглы Алгулиев, д.т.н., проф. академик НАНА, вице-президент НАНА, директор Института Информационных Технологий НАНА, которые рассказали об огромной организаторской способности, о выдающихся достижениях в научной деятельности, отмеченных высокими правительственными наградами – лауреат Госуд. премии СССР и премии Совета Министров СССР. После просмотра фильма «ESGER-Аскер», снятого режиссером Эльдарой Алиевой, выступили гости из России:
- Надеин Владимир Александрович, генеральный директор ООО «Нефтяная и газовая безопасность-«Энергодиагностика»», который удивил всех своими воспоминаниями о годах совместной работы, встречах, проблемах при внедрении разработок на месторождениях Азербайджана и России, назвал имена многих коллег, соратников, государственных деятелей СССР, высоких чиновников Азнефти и Министерства нефтяной промышленности СССР,
- Касимов Асим Мустафаевич, д.т.н., проф. главный научный сотрудник ИПУ РАН, знавший лично героя и его коллег-соратников, его научного руководителя М.А. Айзермана, а также знакомый с большим количеством приборов и аппаратуры, разработанных под руководством коллектива НИПИ Нефтехимавтомат, ведушего в СССР.
- Алескеров Фуад Таги оглы, д.т.н., проф. зав. лаборатории им. М.А.Айзермана ИПУ РАН, директор Департамента математики НИУ ВШЭ, рассказавший о том, что по совету и рекомендации профессора М.А. Айзермана, перед поступлением в аспирантуру ИПУ РАН, проработал в НИПИ Нефтехимавтомат, а также о том, что он был последним учеником-аспирантом-азербайджанцем у Айзермана, а первым был Аскер, которому постоянно давал высокую оценку, - Алиев Гашим Мамед Джафар оглы, бывший аспирант ИПУ РАН, сотрудник ИПГНГМ АН Азерб.ССР, ВНИИнефть, заместитель Председателя Совета НКА азербайджанцев г. Москвы, который представил московских ученых-коллег, поблагодарил организаторов Конференции, передал приветствие от Председателя Совета – Гасанова Бахтияра Шабановича, а также рассказал, что в Москве были проведены серии юбилейных мероприятий, посвященных ученым-азербайджанцам: А.Х. Мирзаджанзаде, С.А. Оруджеву, Э.И. Тагиеву и др.
Среди участников много известных ученых, коллег, учеников: Агаев Рафик Паша оглы, д.ф-м.н., проф. ИПУ РАН, Фархадов Маис Паша оглы, д.т.н., проф. зав.лаб ИПУ РАН, Хандзем Александр Владиславович, к.т.н. доц. Ставропольского технического университета, Камиль Раджаб оглы Айдазаде, д.т.н., проф. член-корреспондент НАНА, зав.лаб. ИСУ НАНА, Чингиз Гаджиев, д.т.н., проф., Нариман Гасымоглу проф. Университета АДА, Гадимов Рауф, д.т.н., проф., член корреспондент НАНА, д.т.н., проф. Агаси Меликов, Тофик Рзаев, д.т.н., проф., Аббас Рзаев, Агаев Фарид, к.т.н., доц., декан Азербайджанского государственного университета нефти и промышленности, Рафик Джамалов, проректор Азербайджанского государственного университета нефти и промышленности, член корреспондент НАНА, д.т.н. Джалалов Гариб, Исимбейли Эльшад, проф. Мовсумов Вагиф, проф. Рзаев Асиф, проф. ИСУ. В мероприятии приняли участие члены семьи: дочь Гюляра, Земфира ханым и внук Тогрул.
Все выступавшие отметили организаторский талант Абдуллаева в создании и активной деятельности его коллектива по комплексной автоматизации на нефтепромыслах Азербайджана и всего СССР от научной идеи, до создания опытного образца, доведенного до промышленного производства и внедрения, так как в состав головного НИПИ вошли: «Завод приборов (Али-Байрамлы), завод «Промышленная автоматика и телемеханика», Бакинский завод «Геофизприбор» (коллектив более двух тысяч), создана большая научная школа (более 40 кандидатов и докторов наук). Результаты научной деятельности отражены в 19 книгах, более чем 200 статьях и 70 изобретениях, учебники по автоматическому управлению, преподавал в АзиНефтеХим. Под руководством проф. А.А Абдуллаева созданы автоматизированных систем управления для нефтегазовых, нефтехимических, нефтеперерабатывающих предприятий, впервые предложена многокомпонентная, информационная и организационная безопасность многоуровневой и многосистемной системы. Впервые в СССР был разработан комплексный проект автоматизации, в промышленную эксплуатацию и введена первая система технологического процесса - «Крекинг», с реализацией принципа адаптивного управления, а также практические основы автоматизации и управления объектами транспорта, хранения нефти и нефтепродуктов.
Как отметили аксакалы, такие мероприятия очень необходимы, ведь про наших выдающихся ученых, инженерах, директорах предприятий, ведь про многих почти ничего нет в Википедии, энциклопедиях, молодежь ничего не знает о героях, про которых надо снимать фильмы, писать книги.
Алиев Гашим Мамед Джафар оглы
https://www.facebook.com/nariman.gasimoglu
Azərbaycanda avtomatika və telemexanika elminin banisi olmuş Əsgər Abdullayev sovet imperiyası dövründə müvafiq sahənin öncüllərindən idi.
SSRİ dövlət mükafatı, SSRİ Nazirlər Sovetinin mükafatı onun xidmətlərinin ən üzdə olan və xeyli natamam hissəsinin etirafıdır.
Ötən əsrin 50-ci illərinin sonlarında yoxdan bir təsisat kimi yaratdığı, özünün yelilikçi düşüncəsi ilə inkişaf etdirdiyi, ən müasir standartlara uyğunlaşdırdığı Neftkimavtomat Birliyində sovetlər üçün tamamilə yeni olan bir fəaliyyət növünü nümunələndirmişdi. Fundamental elmlərdə irəli gedən sovetlərdə böyük nəzəri yeniliklərin kağız üzərində qalması ənənəsinin olduğu bir zamanda Ə.Abdullayev indi qərb elmi dairələri üçün adi olan məsələni reallaşdırırdı. Yaratdığı elmi kollektivdə fəaliyyət istiqamətləri bir-birini tamamlayan dördpilləli mərhələ üzrə müəyyənləşirmiş: 1. Elmi-nəzəri araşdırmaların aparılması, bu istiqamətdə əsərlərin yazılması, dissertasiyaların müdafiəsi; 2. Elmi nəticələrin layihələndirilməsi; 3. Layihələrin laboratoriyalarda təcrübədən keçirilməsi; 4. Nəticələrin istehsalatda tətbiqi.
O zaman Ə.Abdullayevin yaratdığı bu ümumittifaq elmi-tədqiqat müəssisəsi həm də bəzi zavodları yenidən quraraq profillərini avtomatlaşdırma cihazlarının istehsalına uyğunlaşdırmış və həmin zavodlar da onun bilavasitə rəhbərliyi altına keçmişdi. Ə.Abdullayevin birbaşa müəllifliyi ilə, eləcə də rəhbərliyi altında ərsəyə gələn avtomatlaşdırma sistemləri sovetlərin neft istehsalının 80 faizini əhatə edirdi. Köhnə imperiyanın bəzi ərazilərində həmin sistemlər indi də tətbiq edilməkdədir.
Ə.Abdullayev nəhəng alim, böyük təşkilatçı, öz məktəbini yaratmış, xeyli alimlər yetişdirmiş şəxs olaraq və elmə təmənnasız xidmət nümunəsi kimi indi onu xatırlayanlar üçün əfsanəyə çevrilib. Nəhəng erudisiyası öz yerində, onu Azərbaycan sevdalısı vətənpərvər kimi də, insansevər böyük şəxsiyyət kimi də sevə-sevə xatırlayırlar…
Sovetlərdə perestroyka dövrünə hələ çox qalırdı, amma zamanı xeyli qabaqlayan Ə.Abdullayev rəhbərlik etdiyi çoxsaylı kollektiv üzvlərinin dövlət növbəsi gözləmədən mənzillər almasının yolunu da özü seçir, öz şəxsi qərarı ilə İnstitutun alim-mühəndis-xidmət potensialını işə salır, hamını öz şəxsi mənzilləri olacaq binanın tikintisinə fiziki olaraq cəlb edir (işçilər bunu sevə-sevə xatırlayırlar), bütün kollektivi bir ailə kimi mənzillə təmin edir.
Arxivdə avtomatika-telemexanikaya dair bir Amerika jurnalı var, ötən əsrin 50-ci illərində çapdan çıxıb. Jurnalın həmin sayında sovetlərin bu sahədə nailiyyətlərindən rəqabət ruhunda bəhs edən məqalələr dərc edilib. Məqalələrin birində gənc Əsgərin şəkli yerləşdirilib. Amerikalı müəllif onun kimliyi haqqında bir şey yazmır, ancaq qeyd edir ki, bu foto Moskva metrosunda çəkilib, fotodakı gəncin əlində tutduğu və metro tünlüyündə oxuduğu kitab avtomatikaya aiddir… Və belə mötəbər elmi jurnalda gənc Əsgərin fotosu olduqca simvolikdir ki, həm Azərbaycanda bu elm və texnologiya sahəsinə rəhbərlik, həm də bütövlükdə Sovet İttifaqında müvafiq elmi-tədqiqat sahəsində öncüllük etmək məhz onun taleyinə yazılmış yazı idi.
Onun özü isə millətimizin, biz doğmalarının, yaxınlarının taleyində iftixarlı bir yazı olaraq qalacaq.